autorzy
-
Wojciech Włodarczyk, Eugeniusz Miękoś, Wieńczysław Monita, Czesław Pawlak
- Klinika Urologii Instytutu Chirurgii WAM w Łodzi
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. E. Miękoś
streszczenie
- Wśród 1316 badań ultrasonograficznych narządów układu moczowego oraz męskich narządów płciowych, wykonanych w latach 1983? 1985, wykryto zmiany chorobowe w obrębie narządów moszny u 133 chorych. Operowano 75 chorych. Stanowiło to podstawę zgodności oceny rozpoznania przed i pooperacyjnego, która w naszym materiale wynosiła 89,0%. Omówiono wyniki badań i niektóre problemy diagnostyczne na jakie napotkano u operowanych chorych. Wyniki, jakkolwiek zachęcające, utwierdziły nas w przekonaniu, że Ultrasonografia moszny jest jednym z wielu badań dodatkowych i nie zawsze jest łatwa do oceny przez doświadczonego urologa.
Zastosowanie pod koniec lat siedemdziesiątych żelazopodobnych nasadek z tworzywa sztucznego na głowicę ultradźwiękową, umożliwiło dokładniejsze badanie narządów przez nierówną, bądź kulistą powierzchnię. To nieinwazyjne badanie dodatkowe jest szczególnie pomocne w ocenie zmian chorobowych narządów moszny, również w warunkach ambulatoryjnych. Jest proste i szybkie, może być wykonane ,u każdego chorego niezależnie od jego stanu ogólnego, daje wreszcie możliwość porównania ze stroną przeciwną. Uzyskane na monitorze obrazy mogą być utrwalone na błonie rentgenowskiej, fotograficznej i na taśmie magnetowidowej.
Celem niniejszej pracy jest ocena wyników badań, oraz omówienie niektórych problemów diagnostycznych na jakie napotkano u 75 operowanych przez nas chorych.
MATERIAŁ I METODA BADAŃ
W Pracowni Ultrasonograficznych Badań Urologicznych Kliniki Urologii Instytutu Chirurgii WAM w Łodzi wykonano od grudnia 1983 r. do kwietnia 1985 r. 1316 badań ultrasonograficznych narządów układu moczowego i męskich narządów płciowych. W obrębie narządów moszny wykryto zmiany chorobowe u 133 chorych, a z grupy tej operowano 75 pacjentów (tabela I).
Badania przeprowadzono ultrasonografem typu Combison ? 111 firmy Kretz Technik, wyposażonym w nasadkę typu MAW ? 5, nakładaną na głowicę do badań przezskómych, generującą ultradźwięki o częstotliwości 4 MHz. Badania wykonujemy u chorego leżącego ze złożonymi kończynami dolnymi i uniesioną moszną, z prąciem ułożonym na brzuchu. Jedynie żylaki powrózka nasiennego badamy u chorych w pozycji stojącej są one wówczas lepiej widoczne.
WYNIKI
Największą grupę stanowili chorzy w przedziale wiekowym 21?30 lat, najmłodszy miał 6, a najstarszy 85 lat. Wśród 75 operowanych najliczniejszą grupę stanowili chorzy ze zmianami zapalnymi jądra i najądrza ? 33, oraz z wodniakami jądra ? 26. Tylko u 8 chorych stwierdzono zmiany pourazowe w mosznie, a u 4 nowotwory jądra. Wśród nieoperowanych chorych u 5 (3,7%) z bezpłodnością nie stwierdzono zmian w obrazie ultrasonograficznym. U 3 (2,2%) chorych, z rozpoznaną histopatologicznie gruźlicą najądrza, wykonane badania nie wykazały istotnych cech różnicujących z nieswoistym zapaleniem najądrza. W grupie operowanych przez nas chorych 100% zgodności z badaniem ultrasonograficznym uzyskano u chorych z wodniakiem jądra, żylakami powrózka nasiennego i wnętrostwem. Najmniejszą zgodność (78,0%) uzyskano w grupie chorych z zapaleniem jądra i najądrza. Zgodność badań ultrasonograficznych z wynikami pooperacyjnymi uzyskaliśmy więc średnio u 89,0% badanych.
U jednego chorego przedoperacyjne badanie USG sugerowało ropień jądra, który śródoperacyjnie okazał się otorbionym krwiakiem, wyglądem swoim przypominającym torbiel czekoladową, u innego zaś chorego rozpoznany wcześniej krwiak zewnątrzjądrowy okazał się ropniakiem osłonek.
OMÓWIENIE
Badaniem niezmienionej moszny uzyskuje się obraz jądra otoczonego jednorodnym pasmem osłonek. Jądro ma jednorodną, homoechogenną strukturę. Niezmienione najądrze w badaniu ultrasonograficznym jest słabo widoczne, a na powiększonych obrazach o jego obecności świadczy jedynie linijne przejaśnienie wzdłuż długiej osi jądra mające nieco bardziej hyperechogenną strukturę niż jądro (1, 4).
Willscher i wsp. (10) podają, iż najądrze traci swój hyperechogenny charakter w początkowej fazie zapalenia, dając obraz hypoechogenny, który jednak po kilkunastu godzinach przechodzi ponownie w wyraźną strukturę hyperechogenną (ryc. 1).
Przewlekle zapalenie najądrza może być trudne w różnicowaniu z ropniem najądrza w związku ze swoim wybitnie hyperechogenicznym obrazem struktury. W odróżnieniu od najądrza, jądro w przebiegu zapalenia od samego początku ma strukturę homoechogenną, ulega ono jedynie powiększeniu.
Ultrasonografia w ocenie urazów moszny jest szczególnie pomocna, pozwala bowiem ocenić rozległość i ewolucję zmian pourazowych, zróżnicować krwiak wewnątrz- i zewnątrzjądrowy oraz ocenić stopień uszkodzenia miąższu jądra (ryc. 4). Dawać może jednak większą ilość wyników fałszywie dodatnich bądź ujemnych, tym częściej im więcej upłynie czasu od urazu (2, 3, 5, 8, 9).
W nowotworach mieszanych jąder typową strukturą w obrazie ultrasonograficznym jest struktura niejednorodna z przewagą ognisk hyper- nad hypoechogennymi (ryc. 2). Nowotwory czysto nasieniakowate jąder, podobnie jak guzy białaczkowe w mosznie, dają obraz w całości hypoechogenny sugerujący ropień lub krwiak jądra (6, 7).
W naszym materiale u jednego chorego podejrzewaliśmy nowotwór jądra typu zarodkowego i już ocena Śródoperacyjna wykazała obecność wewnątrzjądrowego krwiaka, co potwierdziło badanie histopatologiczne.
Badanie ultrasonograficzne jest mniej pomocne w poszukiwaniu niezastąpionego jądra, gdyż odnalezienie jądra w obrębie jamy brzusznej, ze względu na odbicia od kości miednicy, z reguły nie udaje się. Pozwala
ono jednak na ocenę wielkości i struktury oraz miejsca położenia jądra w obrębie kanału pachwinowego nawet wówczas, gdy jest ono zanikowe (ryc. 3).
Na koniec pragniemy podkreślić iż badanie USG moszny, jakkolwiek bardzo nowoczesne, jest jednak jednym z badań dodatkowych, może dawać wyniki fałszywie ujemne i fałszywie dodatnie i nie zwalnia ono klinicysty od kompleksowej oceny chorego.
WNIOSKI
1. Wysoki odsetek prawidłowych rozpoznań w zmianach chorobowych bądź urazowych narządów moszny znacznie ułatwia kwalifikację operacyjną chorych i pozwala określić kierunek ewolucji zmian.
2. Utrzymująca się długo struktura hyperechogenna w stanach zapalnych najądrzy jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. W tej grupie chorób obserwowaliśmy największą liczbę wyników fałszywie dodatnich bądź ujemnych.
piśmiennictwo
- Albert N.E.: Testicular ultrasound for trauma. J. Urol., 1980, 124, 5, 558.
- Anderson K. A., McAninch J. W., Jeffrey R. B., Laing F. C: Ultrasonography for the diagnosis and stanging of blunt scrotal trauma. J. Urol., 1983, 130, 5, 933.
- Friedman S. G., Rose J. G., Winston M. A.: Ultrasound and nuclear medicine evaluation in acute testicular trauma. J.Urol., 1981, 125, 5, 748.
- Jakubowski W., Kazoń M., Bażko E., Antczak J., Graban W., Nowak M.: Badania ultradźwiękowe w chorobach jąder. Doniesienie wstępne. Pol. Przeg. Rad. Med. Nukl., 1983, 47, 2, 153.
- Jeffrey R. B., Laing F. C, Hricak H., McAninch J. W.: Sonography of testicular trauma. Am. J. Roentg., 1983, 141, 5, 993.
- Nachtsheim D.A., Scheible F.M., Gosink B.: Ultrasonography of testis tumors. J.Urol., 1983, 129, 5, 978.
- Rayor R. A., Scheible W., Brock W. A., Leopold G. R.: High resolution ultrasonography in the diagnosis of testicular relapse in patients with acute lymphoblastic leukemia. J. Urol., 1982, 128, 3, 602.
- Szabó V., Sóbel M., Legrddi J., Balogh F.: Diagnostic ultrasound in urology. Int. Urol. Nephrol., 1980, 12, 4, 291.
- Tiptaft R.C., Nicholls B.M., Hately W., Blandy J.P.: The diagnosis of testicular swellings using water ? path ultrasound. Brit. J. Urol., 1982, 54, 6, 759.
- Willscher M. K., Conway J. F., Jr Daly K. J., Digiacinto T. U., Patten D.: Scrotal ultrasonography. J.Urol,, 1983, 130, 5, 931.
|