english version wersja do druku
	kwartalnik ISSN 0500-7208 Czasopismo punktowane przez KBN, Index Copernicus oraz w bazie GBL

W związku z unowocześnianiem aparatów do badań ultrasonograficz­nych (USG) znajdują one coraz większe zastosowanie w nowoczesnej diag­nostyce klinicznej. Są to badania nieinwazyjne, możliwe do wielokrot­nego powtarzania, a ich obrazy mogą być utrwalone w pamięci aparatu i odtwarzane, co ma olbrzymie znaczenie w szkoleniu młodych lekarzy. Przeciwwskazania do tych badań praktycznie nie istnieją i można je wy­konywać nawet u kobiet ciężarnych. Na szczególne podkreślenie zasługuje zastosowanie USG w urologii. Badaniem tym można obrazować cały układ narządów moczopłciowych z wyjątkiem moczowodów, gdzie USG nie ma większego zastosowania (5). Natomiast zgodność w rozpoznawaniu chorób nerek jest identyczna z tomografią komputerową, a w procesach ekspansywnych znacznie prze-wyżsiza urografię (10). Otrzymane obrazy USG można fotografować i słu­żą wtedy nie tylko w ustaleniu rozpoznania, lecz także jako dokumen­tacja kliniczna. Zainteresowanie USG w diagnozowaniu chorób gruczołu krokowego zwiększyło się, gdy zastosowano głowicę ultradźwiękową do badania przez odbytnicę. Do niedawna ultrasonograficzne obrazy stercza uzyskiwano z dostępu nadłonowego. Przy pomocy głowicy doodbytniczej możemy bardziej dok­ładnie różnicować struktury gruczołu krokowego, co ma olbrzymie zna­czenie w wykrywaniu wczesnych zmian nowotworowych. Badaniem tym możemy również śledzić postęp w leczeniu hormonalnym raka stercza, jego zachowanie po napromienieniu lub po leczeniu operacyjnym (2, 3, 4. 6). Pionierami badań ultrasonograficznych drogą przez odbytnicę byli Ja­pończycy, którzy rozpoczęli takie badania przed 15 laty. CEL PRACY I MATERIAŁ Celem pracy było porównanie badań ultrasonograficznych stercza z badaniem palpacyjnym przez odbytnicę i z wynikami badań histopatolo-gicznych. Materiał obejmował 50 chorych w wieku od 50 do 81 lat (średnia wieku 69 lat), których leczono w Klinice Urologicznej od 84-10-31 do 85-01-18. Do badań ultrasonograficznych posłużył nam aparat COMBISON 111 S firmy Kretz. Doodbytnicza głowica rotująca za­mocowana jest na metalowym pręcie średnicy 18 mm. Zakłada się na nią gumowy balon i po wprowadzeniu do odbytnicy wypełnia się go 50 ml. wody destylowanej. Ważne jest, aby w baloniku nie było powietrza, po­nieważ jego obecność zakłóca obraz. Wodna przestrzeń między głowicą, a ścianą odbytnicy pozwala nie tylko na swobodne wirowanie głowicy, lecz także stwarza dobre środowisko dla rozprzestrzeniania się fal ultra­dźwiękowych. Chorego układa się do badania na plecach i wprowadza się głowicę do odbytnicy na głębokość około 3 cm. Pracuje ona w zakresach 5?6 MHz, wirując z szybkością 10X/s. Monitor pokazuje obraz w sek­torze 360 lub 120 stopni. Obraz, jak wspomnieliśmy, można udokumen­tować na kliszy fotograficznej lub w magnetowidzie. W naszych bada­niach posługiwaliśmy się aparatem fotograficznym, używając czarno-bia-łej, wysokoczułej błony filmowej. Chorych do badania nie przygotowy­wano. Badanie trwało około 10 minut. U każdego chorego określano wymiar poprzeczny, strzałkowy i gło-wowo-ogonowy stercza oraz jego objętość, a następnie analizowano ob­razy przekrojów poprzecznych stercza i pęcherzyków nasiennych. U każ­dego chorego ustalono przed badaniem USG wstępne rozpoznanie bada­niem palpacyjnym przez odbytnicę. O wyniku tego badania nie informo­wano lekarza, który wykonywał USG, aby nie sugerować rozpoznania. U każdego chorego wykonywano następnie elektroresekcję przezcew­kową stercza, a wyciętą tkankę przesyłano do badania histopatologiczne­go. Wyniki przedstawiono w tabeli I. Rozpoznania histopatologiczne były następujące: gruczolak, gruczola-ko-mięśniak gładkokomórkowy, gruczolak w stanie zapalnym, gruczolak torbielowaty, gruczolakorak, rak lity i rak drobnokomórkowy. OMÓWIENIE Jak wynika z tabeli I u 41 chorych (82,0%) rozpoznano histopatolo-gicznie łagodny rozrost, natomiast w badaniu USG u 29 chorych (70,7%). W grupie tej było więc 12 błędnych rozpoznań, w tym u 9 chorych (21,9%) podejrzewano raka, a u 3 chorych (7,4%) jednoznacznie rozpo­znano raka. Należy zaznaczyć, że u wszystkich chorych z błędnym roz­poznaniem USG, badanie histopatologiczne wykazało poza gruczolakiem, dodatkowe inne jego utkania, a mianowicie: gruczolak torbielowaty, gru­czolak w stanie zapalnym lufo gruczolakomięśniak gładkokomórkowy. Spo-strzeżenia te są zgodne z piśmiennictwem, z którego wynika, że jeżeli poza gruczolakiem stwierdza się równocześnie inne utkanie to rozpoznanie USG napotyka u tych chorych na duże trudności (2, 7, 8). W pozo­stałej grupie 9 chorych (18,0%) rozpoznano badaniem histopatologicznym raka, natomiast w USG u 8 (88,9%). Jak widać uzyskano dużą zgodność obu badań. Tylko u 1 chorego (11,1%) ultrasonograficznie rozpoznano gruczolaka, a w badaniu histopatologicznym raka. Porównując badanie palpacyjne przez odbytnicę z wynikami histopa­tologicznymi należy stwierdzić, że u 7 chorych podejrzewano tym bada­niem raka, a potwierdzenie histopatologiczne uzyskano tylko u 4 cho-rych (44,4%). DYSKUSJA Badanie palpacyjne przez odbytnicę jest niepewne, o czym badający powinien pamiętać, bowiem jak wynika z doniesień (1, 3), około 20,0% zmian rakowych umiejscowionych jest w brzusznej części stercza. Poza tym badanie to zależy w pierwszej mierze od subiektywnej oceny, która wiąże się z doświadczeniem badającego. Dlatego uważamy, że u każdego chorego, u którego stwierdza się badaniem palpacyjnym zmianę guzo­watą stercza, należy wstępnie rozpoznać raka, ponieważ około 50,0% tych rozpoznań znajduje potwierdzenie w badaniu histopatologicznym. Więk­szość autorów uważa, że dokładniejsze badanie stercza uzyskuje się za pomocą USG. W ośrodkach z dużym doświadczeniem (Watanabe i wsp.) zgodność USG z badaniem histopatologicznym jest zbliżona do 100% (9). W naszym materiale zgodność ta wyniosła 88,9%. Uważamy, że dokładniejsze rozpoznanie przed planowanym zabiegiem operacyjnym można uzyskać stosując celowaną biopsję cienkoigłową pod kontrolą obrazu USG u chorych, u których badanie USG lub badanie palpacyjne sugeruje zmianę nowotworową.

1. Alken C. E.: Friihdiagnose und Therapie des Prostata Karcinoms in Frage gestellt. Dt. Arzteblatt, 1979, 11, 702.
2. Fitzsche P. J., Axford P. D.: Correla­tion of transrectal sonographic findings dn patients' with supected and unsupected prostatic disease. J. Urol., 983, 130, 272.
3. Frentzel-Beyume B., Schwartz J., Au-rich B.: Die transrektale Prostata-sonographie (TPS). Computerographie, Sonograp-hie und andere, neue, bilddiagnostische Methoden, 1982, 2, 68.
4. Frentzel-Beyme B., Schwartz J., Aurich B.: Das Bild des Prostataadenoms und Karzinoms bei der transrektalen Sonographie. Fortsch. Rontgenstr., 1982, 3, 261.
5. Jakubowski W., Kazoń M., Kowalski H.: Wartość badań USG w diagnostyce dróg moczowych. Pol. Przeg. Rad. Med. Nukl., 1981, 5?6, 271.
6. Monzer M., Abu-Yousej M. M., Na-rayana A. S.: Transabdominal ultrasound in the evaluation of prostate size. J. Clin. Ultrasound, 1982, 6, 275.
7. Peeling W. B., Grifjiths G. J.: Imaging of the prostate by ultrasound. J. Urol., 1984, 132, 217.
8. Resnick M. I, Willard J. W.: Recent progress in ultrasonography of the bladder and prostate. J. Urol., 1977, 1117, 444.
9. Watanabe H., Ohe H.: Diagnostic accuracy and its limitation in prosta­tic cancer by means of transrectal ultrasonotomography. Ultrasound Med. Biol., 1982, 8, Suppl. 1, 205.
10. Wawrzynek Z.: USG i KT w diagnostyce niektórych chorób jamy brzusznej. Pol. Przeg. Rad. Med. Nukl. 1981, 5, 311.