autorzy
-
Andrzej Noga, Adam Szkodny, Zbigniew Jeleń
- I Katedra i Klinika Urologii Śl. AM w Katowicach
Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. med. A. Szkodny
streszczenie
- Na materiale 50 chorych z gruczolakiem i rakiem stercza podjęliśmy próbą porównania zgodności rozpoznania USG z badaniem palpacyjnym przez odbytnicą i badaniem histopatologicznym tkanek uzyskanych za pomocą elektroresekcji przezcewkowej. Badaniem USG uzyskano 88,9% zgodności z otrzymanymi wynikami histopatologicznymi u chorych, na raka stercza, natomiast z badaniem palpacyjnym przez odbytnicą tylko u 44,4% badanych.
W związku z unowocześnianiem aparatów do badań ultrasonograficznych (USG) znajdują one coraz większe zastosowanie w nowoczesnej diagnostyce klinicznej. Są to badania nieinwazyjne, możliwe do wielokrotnego powtarzania, a ich obrazy mogą być utrwalone w pamięci aparatu i odtwarzane, co ma olbrzymie znaczenie w szkoleniu młodych lekarzy. Przeciwwskazania do tych badań praktycznie nie istnieją i można je wykonywać nawet u kobiet ciężarnych.
Na szczególne podkreślenie zasługuje zastosowanie USG w urologii. Badaniem tym można obrazować cały układ narządów moczopłciowych z wyjątkiem moczowodów, gdzie USG nie ma większego zastosowania (5). Natomiast zgodność w rozpoznawaniu chorób nerek jest identyczna z tomografią komputerową, a w procesach ekspansywnych znacznie prze-wyżsiza urografię (10). Otrzymane obrazy USG można fotografować i służą wtedy nie tylko w ustaleniu rozpoznania, lecz także jako dokumentacja kliniczna. Zainteresowanie USG w diagnozowaniu chorób gruczołu krokowego zwiększyło się, gdy zastosowano głowicę ultradźwiękową do badania przez odbytnicę.
Do niedawna ultrasonograficzne obrazy stercza uzyskiwano z dostępu nadłonowego. Przy pomocy głowicy doodbytniczej możemy bardziej dokładnie różnicować struktury gruczołu krokowego, co ma olbrzymie znaczenie w wykrywaniu wczesnych zmian nowotworowych. Badaniem tym możemy również śledzić postęp w leczeniu hormonalnym raka stercza, jego zachowanie po napromienieniu lub po leczeniu operacyjnym (2, 3, 4. 6).
Pionierami badań ultrasonograficznych drogą przez odbytnicę byli Japończycy, którzy rozpoczęli takie badania przed 15 laty.
CEL PRACY I MATERIAŁ
Celem pracy było porównanie badań ultrasonograficznych stercza z badaniem palpacyjnym przez odbytnicę i z wynikami badań histopatolo-gicznych. Materiał obejmował 50 chorych w wieku od 50 do 81 lat (średnia wieku 69 lat), których leczono w Klinice Urologicznej od 84-10-31 do 85-01-18. Do badań ultrasonograficznych posłużył nam aparat COMBISON 111 S firmy Kretz. Doodbytnicza głowica rotująca zamocowana jest na metalowym pręcie średnicy 18 mm. Zakłada się na nią gumowy balon i po wprowadzeniu do odbytnicy wypełnia się go 50 ml. wody destylowanej. Ważne jest, aby w baloniku nie było powietrza, ponieważ jego obecność zakłóca obraz. Wodna przestrzeń między głowicą, a ścianą odbytnicy pozwala nie tylko na swobodne wirowanie głowicy, lecz także stwarza dobre środowisko dla rozprzestrzeniania się fal ultradźwiękowych. Chorego układa się do badania na plecach i wprowadza się głowicę do odbytnicy na głębokość około 3 cm. Pracuje ona w zakresach 5?6 MHz, wirując z szybkością 10X/s. Monitor pokazuje obraz w sektorze 360 lub 120 stopni. Obraz, jak wspomnieliśmy, można udokumentować na kliszy fotograficznej lub w magnetowidzie. W naszych badaniach posługiwaliśmy się aparatem fotograficznym, używając czarno-bia-łej, wysokoczułej błony filmowej. Chorych do badania nie przygotowywano. Badanie trwało około 10 minut.
U każdego chorego określano wymiar poprzeczny, strzałkowy i gło-wowo-ogonowy stercza oraz jego objętość, a następnie analizowano obrazy przekrojów poprzecznych stercza i pęcherzyków nasiennych. U każdego chorego ustalono przed badaniem USG wstępne rozpoznanie badaniem palpacyjnym przez odbytnicę. O wyniku tego badania nie informowano lekarza, który wykonywał USG, aby nie sugerować rozpoznania.
U każdego chorego wykonywano następnie elektroresekcję przezcewkową stercza, a wyciętą tkankę przesyłano do badania histopatologicznego. Wyniki przedstawiono w tabeli I.
Rozpoznania histopatologiczne były następujące: gruczolak, gruczola-ko-mięśniak gładkokomórkowy, gruczolak w stanie zapalnym, gruczolak torbielowaty, gruczolakorak, rak lity i rak drobnokomórkowy.
OMÓWIENIE
Jak wynika z tabeli I u 41 chorych (82,0%) rozpoznano histopatolo-gicznie łagodny rozrost, natomiast w badaniu USG u 29 chorych (70,7%). W grupie tej było więc 12 błędnych rozpoznań, w tym u 9 chorych (21,9%) podejrzewano raka, a u 3 chorych (7,4%) jednoznacznie rozpoznano raka. Należy zaznaczyć, że u wszystkich chorych z błędnym rozpoznaniem USG, badanie histopatologiczne wykazało poza gruczolakiem, dodatkowe inne jego utkania, a mianowicie: gruczolak torbielowaty, gruczolak w stanie zapalnym lufo gruczolakomięśniak gładkokomórkowy. Spo-strzeżenia te są zgodne z piśmiennictwem, z którego wynika, że jeżeli poza gruczolakiem stwierdza się równocześnie inne utkanie to rozpoznanie USG napotyka u tych chorych na duże trudności (2, 7, 8). W pozostałej grupie 9 chorych (18,0%) rozpoznano badaniem histopatologicznym raka, natomiast w USG u 8 (88,9%). Jak widać uzyskano dużą zgodność obu badań. Tylko u 1 chorego (11,1%) ultrasonograficznie rozpoznano gruczolaka, a w badaniu histopatologicznym raka.
Porównując badanie palpacyjne przez odbytnicę z wynikami histopatologicznymi należy stwierdzić, że u 7 chorych podejrzewano tym badaniem raka, a potwierdzenie histopatologiczne uzyskano tylko u 4 cho-rych (44,4%).
DYSKUSJA
Badanie palpacyjne przez odbytnicę jest niepewne, o czym badający powinien pamiętać, bowiem jak wynika z doniesień (1, 3), około 20,0% zmian rakowych umiejscowionych jest w brzusznej części stercza. Poza tym badanie to zależy w pierwszej mierze od subiektywnej oceny, która wiąże się z doświadczeniem badającego. Dlatego uważamy, że u każdego chorego, u którego stwierdza się badaniem palpacyjnym zmianę guzowatą stercza, należy wstępnie rozpoznać raka, ponieważ około 50,0% tych rozpoznań znajduje potwierdzenie w badaniu histopatologicznym. Większość autorów uważa, że dokładniejsze badanie stercza uzyskuje się za pomocą USG. W ośrodkach z dużym doświadczeniem (Watanabe i wsp.) zgodność USG z badaniem histopatologicznym jest zbliżona do 100% (9). W naszym materiale zgodność ta wyniosła 88,9%.
Uważamy, że dokładniejsze rozpoznanie przed planowanym zabiegiem operacyjnym można uzyskać stosując celowaną biopsję cienkoigłową pod kontrolą obrazu USG u chorych, u których badanie USG lub badanie palpacyjne sugeruje zmianę nowotworową.
piśmiennictwo
- Alken C. E.: Friihdiagnose und Therapie des Prostata Karcinoms in Frage gestellt. Dt. Arzteblatt, 1979, 11, 702.
- Fitzsche P. J., Axford P. D.: Correlation of transrectal sonographic findings dn patients' with supected and unsupected prostatic disease. J. Urol., 983, 130, 272.
- Frentzel-Beyume B., Schwartz J., Au-rich B.: Die transrektale Prostata-sonographie (TPS). Computerographie, Sonograp-hie und andere, neue, bilddiagnostische Methoden, 1982, 2, 68.
- Frentzel-Beyme B., Schwartz J., Aurich B.: Das Bild des Prostataadenoms und Karzinoms bei der transrektalen Sonographie. Fortsch. Rontgenstr., 1982, 3, 261.
- Jakubowski W., Kazoń M., Kowalski H.: Wartość badań USG w diagnostyce dróg moczowych. Pol. Przeg. Rad. Med. Nukl., 1981, 5?6, 271.
- Monzer M., Abu-Yousej M. M., Na-rayana A. S.: Transabdominal ultrasound in the evaluation of prostate size. J. Clin. Ultrasound, 1982, 6, 275.
- Peeling W. B., Grifjiths G. J.: Imaging of the prostate by ultrasound. J. Urol., 1984, 132, 217.
- Resnick M. I, Willard J. W.: Recent progress in ultrasonography of the bladder and prostate. J. Urol., 1977, 1117, 444.
- Watanabe H., Ohe H.: Diagnostic accuracy and its limitation in prostatic cancer by means of transrectal ultrasonotomography. Ultrasound Med. Biol., 1982, 8, Suppl. 1, 205.
- Wawrzynek Z.: USG i KT w diagnostyce niektórych chorób jamy brzusznej. Pol. Przeg. Rad. Med. Nukl. 1981, 5, 311.
|