Rak pęcherza moczowego stanowi 4, 4% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn, znajdując się na 5 miejscu w tabeli najczęstszych zachorowań w populacji męskiej Krakowa w okresie od 1956 do 1972 roku (6).
Odsetek wyleczeń raka pęcherza moczowego po leczeniu chirurgicznym waha się w zależności od stopnia zaawansowania klinicznego od 20% (T3) do 60% (T1-2), a po napromienianiu w warunkach terapii megawol-towej od 15% (T3) do 30�60% (Tx-2) (7). Odsetek chorych z objawami niewyleczonego raka pęcherza moczowego jest dość wysoki. Nie leczony rak pęcherza wywołuje poważne dolegliwości bólowe, krwawienia, częste objawy nietrzymania moczu i parcie na pęcherz moczowy. U części tych chorych właściwie dobrane leczenie chemiczne daje dobre efekty Paliatywne. Pierwsze próby chemioterapii datują się od lat 50, przy czym złe wyniki leczenia stosowanymi lekami: nitrogranulogenem, Bayer E39, proresidem, zniechęcały do kontynuowania prób chemioterapii raka pęcherza. Obecnie podejmowane próby leczenia polegają najczęściej na stosowaniu: 5-fluoroura-cilu, methotrexatu, 6-merkaptopu-ryny, thio-TEPA, BCNU, bleomy-cyny i adriblastyny (1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 10). Celem pracy jest przedstawienie wyników leczenia raka pęcherza moczowego 5-fluorouracilem (5-FU).
Materiał
W okresie od 1. 01. 1974 r. do 30. 06. 1975 r. w Instytucie Onkologii w Krakowie zastosowano 5-FU u 15 chorych na raka pęcherza moczowego. U 13 chorych leczenie przeprowadzono z powodu wznowy w pęcherzu po napromienianiu, u 2 chorych chemioterapię zastosowano jako leczenie pierwotne. Przed zastosowaniem chemioterapii wszyscy chorzy byli badani przez urologa i radioterapeutę i nie zostali zakwalifikowani do leczenia chirurgicznego ani do leczenia napromienianiem. U wszystkich chorych rozpoznanie raka potwierdzono badaniem histologicznym. U 13 chorych rozpoznano: carcinoma uroepitheliale papillare, u 2 chorych: carcinoma solidum anaplasticum.
Badana grupa chorych obejmuje 13 mężczyzn i 2 kobiety. Wiek chorych wahał się od 46 do 67 lat, wynosząc średnio 58, 2 lat.
Do leczenia 5-FU kwalifikowano wyłącznie chorych bez przerzutów odległych, u których nie stwierdzono objawów uszkodzenia narządów miąższowych ani spadku wagi ciała przekraczającego 25 % wagi należnej, z wyrównaną czynnością narządu krążenia. Liczba leukocytów we krwi obwodowej u wszystkich chorych przed rozpoczęciem leczenia wynosiła powyżej 4000 w mm3, a liczba płytek krwi powyżej 120 000 w mm3.
Lek podawano dożylnie w dawce 15 mg/kg wagi ciała, co 7 dni. Dawka jednorazowa wynosiła 750� 1000 mg. Lek podawano do czasu utrzymywania się poprawy. U chorych z objawami dalszego postępu procesu nowotworowego leczenie przerywano. W omawianej serii najwyższa dawka całkowita wynosiła 21 000 mg podanych w ciągu 23 tygodni.
U 9 spośród 15 chorych badanie cystoskopowe wykonano przed i po leczeniu. U 6 chorych z uwagi na silny odczyn zapalny lub trudności techniczne ograniczono się po leczeniu do badania przez kiszkę stolcową. Za pozytywny efekt leczenia uznano wyłącznie poprawę stanu ogólnego lub poprawę miejscową utrzymującą się powyżej 3 miesięcy od daty rozpoczęcia leczenia.
Wyniki leczenia 5-FU przedstawiono w tabelach I i II.
Jak wynika z tabeli II, u 5 spośród 15 leczonych uzyskano dobre wyniki leczenia paliatywnego, tj. zmniejszenie nacieku nowotworowego. U wszystkich tych chorych poprawie miejscowej towarzyszyła poprawa w zakresie stanu ogólnego wyrażająca się u 5 chorych ustąpieniem bólów i częstomoczu, u 3 przyrostem wagi ciała. Okres poprawy miejscowej trwał od 6 do 19 miesięcy, wynosząc średnio 11, 2 miesiąca. Wszyscy chorzy tej grupy żyją i znajdują się nadal w obserwacji. U 2 spośród nich stwierdzono kontrolnym badaniem cystoskopowym całkowite cofnięcie się zmian, obserwowane w ciągu kolejnych badań na przestrzeni od 6 do 11 miesięcy. W grupie chorych bez poprawy po leczeniu jeden chory zmarł, a pozostali ze względu na zły stan zdrowia leczeni są jedynie objawowo.
Poprawa w zakresie stanu ogólnego jak i miejscowego była ściśle zależna od otrzymanej dawki leku. Poprawa w zakresie stanu ogólnego była obserwowana po podaniu dawki sumarycznej 5-FU 6000 mg (3 chorych), dawki 7500 mg (3 chorych) oraz dawki 9000 mg (jeden chory). Poprawa w zakresie stanu miejscowego była obserwowana od dawki 7500 mg (3 chorych), 9000 mg (jeden chory) i 12 000 mg (jeden chory).
Tabela III przedstawia objawy u-boczne występujące w trakcie leczenia w zależności od podanej dawki leku.
Jak wynika z tabeli III, istnieje zależność między liczbą chorych u których wystąpiły objawy uboczne a dawką leku.
Leczenie prowadzono pod stałą kontrolą obrazu krwi obwodowej. U chorych u których liczba leukocytów spadła poniżej 2000 w mm3 lub liczba płytek poniżej 80 000 w mm3, leczenie okresowo przerywano.
U 5 chorych w dniu podania leku występowały nudności i lub wymioty, które łagodzono podając witaminę B6, chlorpernazinę i thorecan. U jednego chorego utrzymująca się leukopenia, pomimo stosowania preparatów leu-kotwórczych (leukogen, leuko-4), zmusiła nas do przerwania leczenia.
Omówienie
Wydaje się, że Paliatywne wyniki leczenia 5-fluorouracilem upoważniają do stosowania tego leku u chorych z objawami wznowy procesu nowotworowego w obrębie pęcherza moczowego. Uzyskana poprawa subiektywna i obiektywna w istotny sposób wpływa na warunki przeżycia leczonych chorych. Zwraca uwagę grupa 3 chorych, u których uzyskano poprawę w zakresie stanu miejscowego potwierdzono badaniem cystoskopowym, przy czym, u dwóch chorych uzyskano całkowitą regresję zmian. Zarówno poprawa stanu ogólnego jak i poprawa miejscowa uzależniona była od wysokości podanej dawki. Dane te zachęcają do kontynuowania leczenia przez dłuższy okres czasu, zwłaszcza u chorych, u których uzyskano poprawę w zakresie stanu ogólnego. W obserwowanej grupie chorych z uwagi na prowadzenie leczenia w warunkach ambulatoryjnych odstąpiono od stosowania zalecanego przez niektórych autorów tzw. leczenia nasycającego. Taktyka leczenia nasycającego zaproponowana przez Ramireza i wsp. (9) polega na podaniu w ciągu 5 kolejnych pierwszych dni leczenia wysokiej dawki (12 mg/kg wagi ciała), a następnie kontynuowania leczenia w dawce 8 mg/kg wagi ciała, aż do wystąpienia objawów toksycznych. Stosowany przez nas sposób postępowania zwiększał bezpieczeństwo leczenia i zmniejszał częstość powikłań umożliwiając prowadzenie leczenia w warunkach ambulatoryjnych. Tylko u jednego chorego z uwagi na utrzymującą się leukopenię przerwano leczenie. U pozostałych chorych objawy uboczne nie upośledzały ich ogólnej sprawności życiowej.
Podkreślenia wymaga fakt, że warunkiem rozpoczęcia paliatywnego leczenia 5-fluorouracilem chorych na raka pęcherza moczowego powinno być nie tylko rozważenie rutynowych przeciwwskazań do chemioterapii, ale również wykluczenie możliwości leczenia chirurgicznego lub napromienianiem.
ul. Garncarska 11
31-115 Kraków