LEON KRYŃSKI - WYBITNY UROLOG KOŃCA XIX WIEKU - TWÓRCA PODŚLUZÓWKOWEGO WSZCZEPIENIA MOCZOWODÓW DO ESICY
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1999/52/4.

Leon Kryński to jedna z wybitniejszych postaci polskiej medycyny koń-
ca XIX wieku. Wniósł ogromny wkład w rozwój chirurgii, urologii, trau-
matologii i innych dyscyplin medycznych. Był postacią tyleż wybitną, co
niedocenioną i wręcz zapomnianą. Niniejsza praca przedstawia postać
Leona Kryńskiego w świetle jego dokonań medycznych ze szczególnym
uwzględnieniem prac z zakresu urologii.
Był Profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i Warszawskiego, człon-
kiem wielu towarzystw naukowych, między innymi Towarzystwa Lekar-
skiego Warszawskiego, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (czło-
nek założyciel). Kształcił się podczas wielu podróży zagranicznych,
podczas których spotykał wybitne postaci, takie jak: Roberta Kocha, Er-
nesta Bergmanna, Francesco Durante, Felixa Guyona.
Prace naukowe Kryńskiego dotyczyły głównie chirurgii, urologii, trau-
matologii i patologii. Zajmował się również bakteriologią, histologia. Naj-
ważniejszym jego osiągnięciem z zakresu urologii było, na 15 lat przed
Coffeyem, opracowanie metody skośnego, podśluzówkowego wszczepia-
nia moczowodów do jelita grubego z wytworzeniem zastawki. Niesłusz-
nie nazywa się ją metodą Coffeya I, powinna nosić nazwę metody Kryń-
skiego. Inne prace dotyczyły między innymi chirurgii brzusznej; w tym
zakresie zajmował się skomplikowanym – zwłaszcza w końcu XIX wieku – chirurgicznym leczeniem zapalenia otrzewnej, opisał nową jednostkę
chorobową – stwardnienie krezki.
Przełom XIX i XX wieku to w dziejach medycyny, a przede wszystkim
chirurgii, czas szczególny. Chirurdzy, dzięki wprowadzeniu znieczulenia
oraz skutecznej antyseptyce, wkraczali na coraz to nowe pola działania,
często stając się pionierami w diagnostyce i leczeniu różnych schorzeń.
Dzięki wybitnym polskim lekarzom, śledzącym na bieżąco medycynę za-
chodnią, nowe rozwiązania powstające poza granicami naszego kraju,
szybko mogły trafić do Polski. W kilka lat po zademonstrowania cystosko-
pu przez M. Nitzego w 1877 roku A. Obaliński wykonywał podobne zabie-
gi w Krakowie. Rozwijały się początki chirurgii układu moczowego. J. Ko-
siński wykonał pierwszą nefrektomię z powodu roponercza w 1884 roku,
A. Obaliński usunął środkowy płat gruczolaka drogą nadłonową w 1889
roku, zaś S. Grosglik dokonał pierwszej operacji gruczolaka stercza. Moż-
na by wymieniać jeszcze wielu światłych chirurgów, twórców polskiej uro-
logii, którzy swoją działalnością tworzyli podwaliny nowoczesnej medycy-
ny końca XIX wieku. Byli to między innymi: P. Girsztowt, F. Jawdyński,
W. Stankiewicz, W. Orłowski, M. Rutkowski, L. Rydygier i wielu innych.
Do grona tych lekarzy należał również Leon Kryński, profesor Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego i Warszawskiego (ryc. 1).
Urodził się w 1866 roku w Warszawie gdzie ukończył studia medycz-
ne. W czasie studiów wykazywał zainteresowania patologią i histologia.
Po ukończeniu uczelni otrzymał stanowisko asystenta w I Klinice Chirur-
gicznej Uniwersytetu Warszawskiego, kierowanej przez Juliana Kosiń-
skiego [1]. Pracował tu do końca 1890 r., dłuższy przy tym czas przeby-
wając w zakładach i klinikach niemieckich w Hamburgu i Berlinie. Był
uczniem m.in. Roberta Kocha i Ernesta Bergmanna, dzięki którym jako
jeden z pierwszych zobaczyć mógł praktyczne zastosowanie aseptyki w
chirurgii; prawdopodobnie był wówczas pierwszym Polakiem oglądają-
cym autoklawy i puszki do sterylizacji materiałów i narzędzi w salach
operacyjnych. Po powrocie do kraju na zaproszenie Ludwika Rydygiera
obejmuje asystenturę w Klinice Chirurgicznej Uniwersytetu Jagiellońskie-
go. W 1891 r. uzyskuje tam stopień doktora wszech nauk lekarskich [7].
Trzy lata później ponownie wyjeżdża za granicę, tym razem do Rzymu,
gdzie słucha wykładów i asystuje przy operacjach znakomitego neuro-
chirurga – Francesco Durante. Po powrocie otrzymał w końcu 1894 r.
stanowisko I asystenta Kliniki Prof. Rydygiera. 23 czerwca 1896 r. Leon
Kryński habilitował się w Uniwersytecie Jagiellońskim po przedstawieniu
niedużej, 27-stronicowej rozprawy O chłoniakach (Lymphangiomata). Ba-
dania kliniczne i histologiczne.
Po raz trzeci, na studia uzupełniające wyjechał w 1899 r., tym razem
do Paryża i Wiednia. Przeszedł wówczas przez szkoły najwybitniejszych
chirurgów europejskich. W. Paryżu znalazł się pod wpływem uczniów
dopiero co zmarłego kierownika Kliniki Chirurgicznej Sorbony – !nilesa E.
Peana. Najwybitniejszym z nich był bezsprzecznie twórca urologi, jako
osobnej gałęzi medycznej, Felix Guyon. Niewątpliwie tej klasy lekarz mu-
siał mieć wpływ na zainteresowanie się przez Kryńskiego patologią ukła-
du moczowo-płciowego i osiągnięcie przezeń szczytowych osiągnięć pol-
skiej chirurgii w tym zakresie. Ponadto studiował też u Eugene Louisa
Doyena i Louisa Felbca Terriera. Pod koniec 1899 r. powrócił do Krakowa,
jako jeden z najwszechstronniej, najgłębiej wykształconych chirurgów pol-
skich tamtej epoki. Kontynuował pracę na stanowisku docenta w kra-
kowskiej Katedrze i Klinice Chirurgicznej, gdzie do końca swej działalno-
ści wykładał patologię chirurgiczną i urologię. Do wykładania obu tych
przedmiotów był przygotowany jak mało kto wówczas w Krakowie. W
1901 r. rozporządzeniem cesarskim mianowany został profesorem nad-
zwyczajnym [36J. W 1906 r. przeniósł się na stałe do Warszawy, jednak
jeszcze przez dwa lata dojeżdżał do Krakowa z wykładami uniwersytec-
kimi z chirurgii. W Warszawie objął ordynaturę Oddziału Chirurgiczne-
go Szpitala Św. Ducha, zorganizował też Pracownię Medycyny Doświad-
czalnej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i do 1918 r. kierował
w niej oddziałem Chirurgicznym. Po wybuchu wojny i wkroczeniu Niem-
ców do Warszawy Kryński obejmuje w reaktywowanym Uniwersytecie
Warszawskim stanowisko profesora przy Katedrze i Zakładzie Anatomii
Opisowej. Jednocześnie, jako organizator Wydziału Lekarskiego, zostaje
najpierw kierownikiem Oddziału Przygotowawczo-Lekarskiego a następ-
nie dziekanem tegoż Wydziału (1916/17).
W 1918 r. powołano m.in. dwie kliniki chirurgiczne; Kryńskiemu po-
wierzono pełnienie obowiązków kierownika I Katedry i Kliniki. Mieściła
się ona w prawym skrzydle I pawilonu Szpitala Dzieciątka Jezus. Została
w dużym stopniu odremontowana i zmodernizowana przez Kryńskiego.
W 1919 r. otrzymał on tytuł profesora zwyczajnego oraz zorganizował
niewielki Zakład Chirurgii Operacyjnej i Anatomii Topograficznej, któ-
rym kierował do przejścia na emeryturę w 1931 r. W zakładzie prowadził
prace dotyczące chirurgii jamy brzusznej i kości oraz angiologii. Dodat-
kowym ułatwieniem była stała możliwość korzystania z prosektorium
Zakładu Anatomii Opisowej [25]. W Uniwersytecie Warszawskim począt-
kowo wykładał anatomię topograficzną układu moczowo-płciowego (do
1919 r.), mając w roku akademickim 1916/17 jednocześnie wykłady z
pierwszej pomocy lekarskiej.
Po opuszczeniu Kliniki w 1919 r. prowadził przez 12 lat wykłady z
anatomii chirurgicznej, techniki zabiegowej i z instrumentarium chirur-
gicznego.
Leon Kryński był członkiem wielu towarzystw. Niektóre z tych godności
traktował wybitnie honorowo, oceniając je jedynie jako zaszczytne wyróż-
nienie. W grupie tych pierwszych znalazło się Towarzystwo Lekarskie
Warszawskie, którego od 1891 r. był członkiem korespondentem oraz So-
ciete de Chirurgie w Paryżu (członkiem został w 1927 r.). W Towarzystwie
Naukowym Warszawskim działał niemal od początku jego istnienia. Po
pierwszych wyborach dołączył do Towarzystwa jako członek założyciel.
W 1913 r. wybrano go na stanowisko wiceprezesa tej korporacji; piastował
je przez 12 lat. Począwszy od 1893 roku brał czynny udział w kilku Zjaz-
dach Chirurgów Polskich. Przedstawiał referaty oraz brał aktywny udział
w dyskusjach dotyczących chirurgii operacyjnej, chirurgii onkologicznej,
urologii, chirurgii urazowej, sposobów znieczulania. Ponadto był przewod-
niczącym XXIV i XXV Zjazdu co należy uważać jako okres pełnienia przez
niego prezesury (1928-31) Towarzystwa Chirurgów Polskich. Leon Kryń-
ski był również prezesem Towarzystwa Lekarskiego Polsko-Francuskiego,
przewodniczącym Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Ana-
tomiczno-Zoologicznego, członkiem honorowym Częstochowskiego Towa-
rzystwa Lekarskiego oraz członkiem Krakowskiego Towarzystwa Lekar-
skiego, Towarzystwa Chirurgicznego Belgijskiego i Societa Piemontese di
Chirurgia w Turynie. Utrzymywał kontakty z Association des Anatomistes
[24]. Leon Kryński współpracował aktywnie z kilkoma czasopismami, mię-
dzy innymi był współwłaścicielem warszawskiej “Gazety Lekarskiej”, “pi-
sma tygodniowego poświęconego wszystkim gałęziom umiejętności”, jak
głosił podtytuł periodyku.
Prace naukowe Kryńskiego dotyczyły głównie chirurgii, urologii, pato-
logii i traumatologii. Ponadto zajmował się bakteriologią i histologia.
Największą liczbę prac poświęcił chirurgii; w tym zakresie zajmował się
skomplikowanym – zwłaszcza w końcu XIX wieku – chirurgicznym lecze-
niem zapalenia otrzewnej, wypowiadał się na temat leczenia operacyjnego
przepuklin, pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego, opisał nową
jednostkę chorobową – stwardnienie krezki [18], określając jej etiologię jako
przewlekłe, włókniste zapalenie otrzewnej ograniczone do krezki. Kryty-
kował współczesną mu teorię dotyczącą etipatogenezy zapalenia otrzew-
nej, proponując własny podział – logiczny ze względu na postępowanie
chirurgiczne [34]. Osobne prace poświęcił etiopatogenezie nowotworów
złośliwych. Praca Etyologia raka w świetle badań najnowszych [8] była pierw-
szym w polskim piśmiennictwie pełnym krytycznym omówieniem dysku-
towanych w końcu XIX wieku teorii patogenezy nowotworów. Najważ-
niejszą i w dużym stopniu aktualną do dziś pracą Leona Kryńskiego z
zakresu traumatologii jest Nowy sposób opatrywania złamań obojczyka [9].
Zaproponował własną metodę, która przewidywała zakładanie opatrun-
ku w trzech “turach”. Poszczególne etapy spełniały podstawowe warunki
właściwego opatrunku – uniesienie barku i ramienia ku górze, odciągnięcie
ku tyłowi, lekkie odwrócenie na zewnątrz oraz ustalenie odłamów [35].
Leona Kryńskiego uznać można za jednego z najwybitniejszych – obok
A. Obalińskiego, J. Kosińskiego i M. Rutkowskiego – urologów polskich
schyłku ubiegłego stulecia i pierwszej połowy XX wieku.
Niewątpliwy wpływ na karierę zawodową Kryńskiego miało spotka-
nie z Felixem Guyonem oraz rozległe przygotowanie teoretyczne. Jako
lekarz dobrze zorientowany w najnowszych metodach leczenia stawiał
sobie za cel przybliżanie ich polskiej społeczności medycznej, a także opra-
cowywał zupełnie nowe. Zajmował się między innymi wynicowaniem
pęcherza moczowego, chirurgią moczowodów, kamicą i gruźlicą nerek,
łagodnym przerostem prostaty.
Najważniejszą jego pracą urologiczną była O leczeniu wynicowania pę-
cherza moczowego (ectopia vesicae). Przyczynek do chirurgii moczowodów [11].
Rozpoczął od bardzo trudnego problemu, nie rozwiązanego właściwie
do dziś, jaką jest ciężka wada rozwojowa – wynicowanie pęcherza mo-
czowego. Leczenie zachowawcze było tu całkowicie nieskuteczne i do-
piero pod koniec XIX wieku zaczęto opracowywać metody operacyjne,
których celem było odtworzenie pęcherza stającego się zbiornikiem utrzy-
mującym i czynnie wydalającym mocz. Pierwsze takie zabiegi zapropo-
nowali Trendelendburg i Rydygier. Trendelendburg zszywał brzegi pę-
cherza i dodatkowo przecinał stawy krzyżowo-biodrowe dla zmniejszenia
napięcia powłok [2]. Ludwik Rydygier (1891) zamykał ubytek przedniej
ściany pęcherza mięśniami prostymi brzucha; metodę tę zmodyfikował
następnie (1903) przez zszycie dwoma piętrami szwów [31].
Operacje plastyczne były jednak nieskuteczne, gdyż nie zapewniały utrzy-
mania moczu. Jedną z pierwszych metod odprowadzenia moczu do jelita
zaproponował w 1851 r. Simon. Sposób polegał na wykonaniu przetoki
pomiędzy moczowodem a ścianą odbytnicy pacjent zmarł w rok po opera-
cji z powodu zapalenia otrzewnej wskutek zaciekania moczu [32]. Opera-
cja ta zapoczątkowała nową koncepcje leczenia wynicowania pęcherza
moczowego.
W 1879 r. T. Smith usiłował połączyć moczowody z esicą wszczepiając
lewy moczowód do zstępnicy a w czternaście miesięcy później prawy do
wstępnicy, jednak bez osiągnięcia zamierzonego celu [33].
W1892 r. Chaupt i niezależnie od niego Maydl wszczepili moczowody
do esicy, odprowadzając mocz do dolnego odcinka przewodu pokarmo-
wego i omijając tym samym niesprawny pęcherz [26]. Pierwszą w Polsce
operację tego typu wykonał 24 maja 1895 r. właśnie Leon Kryński, wsz-
czepiając oba połączone ujścia moczowodów do esisy u 24-letniego męż-
czyzny. Leczenie chirurgiczne zakończyło się sukcesem [15]. B. Bergen-
hem zmodyfikował sposób Maydla wszczepiając do esicy oddzielnie oba
ujścia moczowodów z pozostawioną częścią ściany pęcherza [27].
W 1898 r. Fowler opisał swoje postępowanie polegające na jednocze-
snym wszczepieniu obu moczowodów przez umocowanie ich do płata
śluzówki [4]. Płat ten miał działać jak zastawka. W pracy dotyczącej
wynicowania pęcherza moczowego Kryński analizuje sposoby Maydla i
Budingera przedstawia własną metodę polegającą na wykonaniu w ścia-
nie jelita grubego dwóch po 1 i 2,5 cm nacięć, ustawionych do siebie pod
odpowiednim kątem, przechodzących przez otrzewną, mięśniówkę i
warstwę podśluzową, nie naruszających śluzówki [23]. Po odwarstwie-
niu powstałego płata trójkątnego na nieprzeciętym boku wykonywał na-
cięcie w śluzówce odbytnicy. W ten otwór wkładał koniec przeciętego
moczowód, którego błonę śluzową przyszywał czterema szwami do bło-
ny śluzowej jelita (ryc. 2). Następnie opuszczał odwarstwiony płat mię-
śniowy, którym pokrywał moczowód i przyszywał długi bok trójkąta do
esicy. Ponadto umocował kilkoma szwami moczowód do esicy na dal-
szym jego przebiegu. Dzięki tej metodzie zdaniem Kryńskiego zabezpie-
cza się drogi moczowe przed wstępującym zakażeniem. Wytworzony zaś
nowy zbiornik na mocz, jakim zostaje końcowy odcinek jelita grubego
pełni swoją nową funkcję w sposób prawidłowy nie wywołując w orga-
nizmie chorego poważniejszych zaburzeń w gospodarce elektrolitowej.
Dla uzyskania takiego stanu konieczna jest dobra funkcja nerek.
Należy zwrócić uwagę na jeszcze jedno ważne spostrzeżenie Kryń-
skiego. W swojej metodzie zalecał bezpośrednie zespalanie śluzówki mo-
czowodu ze śluzówką jelita grubego.
Podobną technikę “zastawkowego”, skośnego wszczepiania moczowo-
du do esicy (ryc. 3) ogłosił w 1911 r. Coffey bez powołania się na Kryń-
skiego [3]. Profespr Stefan Wesołowski z naciskiem twierdzi, na podsta-
wie analizy piśmiennictwa, iż metoda ta nosi niesłusznie nazwę “Coffey
I” [38]. Coffey w swojej pracy wspomina o około 240 sposobach odpro-
wadzania moczu do jelita grubego. Jest wysoce prawdopodobne, że znał
między innymi prace doświadczalne Steinkego, który powołał się w swo-
im piśmiennictwie na artykuł Kryńskiego. Wspomniane fakty jednoznacz-
nie przemawiają za tym, że należy uznać Leona Kryńskiego za twórcę
metody skośnego, podśluzówkowego wszczepienia moczowodów do esi-
cy [6].
Drugim ważnym problemem urologicznym, którym zajął się Kryński,
było leczenie gruźlicy jąder. Do lat 90. ubiegłego stulecia leczenie tej cięż-
kiej choroby było wyłącznie zachowawcze – klimatyczne, dietetyczne
(wysoko kaloryczne potrawy, tran, preparaty żelaza) i okłady miejsco-
we. W 1892 r. znany chirurg lwowski, Wiktor Wehr, jako pierwszy w
Polsce i jeden z pierwszych na świecie wypowiedział się za operacją
doszczętną w tych przypadkach, choć odzywały się głosy o bezzasad-
ności kastracji [37]. Należał do nich właśnie Kryński. W 1900 r. skryty-
kował metodę trzebienia, czyli doszczętnego usuwania ogniska z całym
narządem. Ujemne jej strony, jego zdaniem, to: nieradykalność lecze-
nia, brak zabezpieczenia innych narządów przed zakażeniem, zabu-
rzenia wewnątrzwydzielnicze oraz zaburzenia ogólne i psychiczne.
Zdaniem Kryńskiego leczenie chirurgiczne gruźlicy jąder powinno po-
legać na usuwaniu tylko tkanek schorzałych w przyjądrzu, przewodzie
nasiennym, a nawet w samym jądrze przy znacznym zniszczeniu na-
rządu [20]. Późniejsze badania i prace kliniczne potwierdziły w znacz-
nym stopniu stanowisko Kryńskiego.
Innym wreszcie zagadnieniem, któremu Kryński poświęcił kilka prac,
było leczenie przerostu gruczołu krokowego. Chorobę tę leczono począt-
kowo zachowawczo; przez długi czas koncentrowano się na leczeniu
objawowym, stawiając na pierwszym miejscu zatrzymanie moczu. Wy-
konywano więc cewnikowanie pęcherza. Pierwszą prostatektomię kro-
czową wykonał w 1885 r. L. Dittel. W Polsce A. Obaliński wyłuszczył płat
środkowy u chorego przez cięcie nadłonowe [28]. Prace Rocuma i Ram-
ma z 1893-1894 r. wykazały, że zanik gruczołu krokowego występuje przy
niedomodze lub usunięciu jąder, a nawet wycięciu przewodów nasien-
nych [5, 29, 30]. O faktycznej przyczynie, czyli spadku działania hormo-
nów płciowych męskich, dowiedziano się znacznie później. Kryński su-
gerował, że kastrowanie daje wyleczenie tylko wówczas, gdy gruczoł jest
miękki i zachowana jest prawidłowa czynność pęcherza [10].
Całkowicie oryginalną metodę zaproponował Kryński w 1902 r. wy-
chodząc z założenia, że przyczyną zatrzymania moczu jest uchyłek two-
rzący się przy gruczolaku za ujściem wewnętrznym cewki moczowej.
Metodę tę oparł na dokładnych badaniach anatomotopograficznych zmian
położenia pęcherza w zależności od wieku i od powiększenia się stercza.
Pęcherz podczas napełniania rozszerza się głównie kosztem ściany tyl-
nej, która przybiera kształt kulisty. Przeszkoda w wydalaniu moczu uła-
twia rozciąganie mięśniówki i jej ścieńczenie, rozciąganie ściany i powsta-
wanie dużego dna pęcherzowego z Uchyłkiem; powiększony gruczoł
krokowy może doprowadzić do zgięcia cewki w jej części błoniastej i na-
głego zatrzymania moczu. Kryński przeprowadził więc operacyjne unie-
sienie pęcherza i przyszycie jego ściany przedniej do ściany jamy brzusz-
nej. Pozwoliło to na zmianę pochylenia z “ku tyłowi” na “do przodu”,
zniesienie uchyłka tylnego, rozszerzenie przewodu wewnętrznego cew-
ki, utworzenie punctum fixum dla pęcherza i zapobieganie zaginaniu się
cewki w przejściu do części sterczowej w część błoniastą oraz na wydłu-
żenie osi pionowej pęcherza, ułatwiające opróżnianie go [14,16,17,19].
L. Kryński wykonał tylko trzy takie operacje, uzyskując zawsze poprawę
stanu chorego; bronił mocno tej metody zwłaszcza w tzw. prostatismus
sine hypertrophia. Sugerował też jej stosowanie w stanie ogólnym chore-
go, nie pozwalającym na zabieg lub w przypadkach zrostów i przerzu-
tów nowotworowych, po nieudanej prostatektomii, a także jako zabiegu
wstępnego dla prostatektomii kroczowej [12,21]. Metoda Kryńskiego nie
przyjęła się i była krytycznie oceniona podczas posiedzenia Sekcji Chirur-
gicznej Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego w 1912 r. Głównym
zarzutem była wątpliwość, czy przyszycie pęcherza może być zabiegiem
trwałym; i choć odpowiedź jest negatywna, trzeba podkreślić wynalezie-
nie i opisanie tej metody przez polskiego chirurga ? były to niewątpliwie
próby i dążenia śmiałe i nowatorskie, jak podkreślił w swej monografii J. W.
Chojna [2].
W innej pracy podjął próbę wyjaśnienia przyczyn ruchomości nerki
[22]. Na podstawie analizy współczesnych mu doniesień, Kryński uważa
cztery czynniki istotne w unieruchomieniu nerki: ”(...) narząd torebko-
wo-powięziowy, otaczający nerkę i łączący ją z sąsiedniemi tkankami,
powrózek naczyniowy, otrzewna, ciśnienie śródbrzuszne”. Do najważ-
niejszych przyczyn zalicza zniesienie równowagi w ciśnieniu wewnątrz
jamy otrzewnej oraz wady w budowie tylnej ściany brzucha a w szcze-
gólności tzw. “zagłębienia nerkowego”.
Kryński należał do śmiałych operatorów – podejmował heroiczne pró-
by operacyjnego leczenia nowotworów pęcherza moczowego. W 1912
roku przedstawił preparat z rozległej operacji wycięcia pęcherza moczo-
wego, cewki moczowej, macicy i pochwy z powodu nacieku nowotworo-
wego z wszyciem moczowodów do powłok [13].
Leon Kryński jest autorem rozdziału dotyczącego układu moczowego
w Podręczniku histologii ciała ludzkiego pod redakcją H. Hoyera wydanego
w 1901 roku. Na 28 stronach przedstawia dokładną morfologię i histolo-
gię nerki i dróg moczowych. Rozdział zawiera wiele przejrzystych rycin
zaopatrzonych podpisami.
Powyższe badania, jak i inne prace z zakresu urologii stawiają Leona
Kryńskiego w rzędzie pionierów i wybitnych przedstawicieli tej dyscypli-
ny w Polsce. Można uznać go za jednego z najwybitniejszych lekarzy
przełomu XIX i XX wieku. Uchodził za chirurga o wielkiej wiedzy teore-
tycznej i praktycznej. Miał błyskotliwy umysł badacza i śmiałą rękę chi-
rurga. Zmarł w 1937 roku wskutek choroby nowotworowej.
Prace Leona Kryńskiego dotyczące zagadnień urologicznych:
1.O leczeniu wynicowania pęcherza moczowego (ectopia vesicae). Przyczynek do chi-
rurgii moczowodów. Przegląd Lekarski 1895,34 (46) 649-650, (47) 665-666, (48)
676-678 (49) 695-696, (50) 706-708.
2.Vcntrofixatio vesicae urinariae (Cystopexia). Przegląd Lekarski 1896, 35 (50),
663-665.
3.O leczeniu przerostu gruczołu krokowego za pomocą trzebienia i przecinania przewo-
du nasiennego. Przegląd Lekarski 1896, 35 (35), 476-477.
4.O leczeniu przerostu gruczołu krokowego za pomocą trzebienia i przecinania przewo-
du nasiennego. Nowiny Lekarskie 1896,8 (7), 541.
5.Przyczynki do chirurgii moczowodów. Nowiny Lekarskie 1896, 8 (7), 541-542.
6.Z chirurgii pęcherza moczowego. Przegląd Lekarski 1896, 35 (50), 670.
7.Przyczynek do chirurgii moczowodów. Przegląd Lekarski 1896,35 (34), 467.
8.Zur Technik der Ureterimplantation in den Mastdarm. Zents. fur Chir. 1896,33 (4),
73-75.
9.W sprawie leczenia operacyjnego gruźlicy jąder, Przegląd Lekarski 1900, 39
(29), 438-440.
10.Podręcznik histologii ciała ludzkiego. Narząd moczowy, (red. H. F. Hoyer i L. Dy-
dyński), Księgarnia E. Wende i s-ka, Warszawa 1901, 277-304.
11.O przyszywaniu nadłonowem pęcherza w przypadku przerostu gruczołu krokowego.
Przegląd Lekarski 1902, 41 (48), 707.
12.W sprawie powstania i leczenia opadnięcia nerki. Przegląd Lekarski 1903,42,626.
13.Przedstawienie preparatów mikroskopowych z jądra zajętego sprawa gruźliczą. Me-
dycyna 1904, 45, 949.
14.W sprawie powstania i leczenia opadnięcia nerki. Gazeta Lekarska 1904,39 (1), 1-4
15.Przyczynek do powstania i leczenia pęknięć cewki moczowej. Nowiny Lekarskie
1907,19 (9), 492.
16.Przyczynek do operacyi przyszycia nadłonowego pęcherza moczowego (cystopexia
suprapubica) w przypadku przerostu gruczołu krokowego. Gazeta Lekarska 1908,
43 (26), 582-586.
17.W sprawie leczenia prostatismus sine hypertrophia, Pamiętnik Zjazdu Chirurgów
Polskich w Warszawie d. 6,7 i 8 października 1910 r. Nakładem Zjazdu Chirur-
gów Polskich, Warszawa, 1911, 241.
18.Przedstawienie preparatu anatomicznego zawierającego cały pęcherz wraz z cewką i
macicą, Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego. Warszawa 1912,108,
164.
19.Przedstawienie kamieni nerkowych wydobytych drogą nacięcia nerek. Pamiętnik
Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, Warszawa 1912,108,165.
20.Przedstawienie przypadku opadnięcia nerki u 26-letniej kobiety. Pamiętnik Towarzy-
stwa Lekarskiego Warszawskiego. Warszawa 1912,108,166.
21.Przypadek zaburzeń pęcherza moczowego na tle gruczołu krokowego (prostatismus)
wyleczony za pomocą przyszycia nadłonowego pęcherza moczowego (cystopexia
suprapubica). Przegląd chirurgiczny i Ginekologiczny 1913, 9 (1), 93-94.
22.Komentarz do artykułu Laskownickiego Stanisława “5 przypadków wszczepienia
moczowodów do kiszki grubej”. Polski Przegląd Chirurgiczny 1931,10 (4), 452-
456.

1. [1] Bogusz, }., Rudowski, W.: Sylwetki chirurgów polskich - Leon Kryński. Zakład
2. Nar. im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Warszawa, 1982,116-117.
3. [2] Chojna, }., W.: Rys dziejów urologii polskiej. Praca doktorska, Warszawa 1965,
4. 97-105
5. [3] Coffey, R., C.: Physiologic implantation of the severed ureter or common bile-duct
6. into the intestine. JAMA, 1911, 56,397-402.
7. [4] Flower, G., R.: Impalntation of the ureters into rectum in extrophy of the bladder,
8. with description of new method of operation. Am. J. Med. Sc, 1998,270-276.
9. [5] Isnardi, L.: Heilung der Hypertrophia der Prostata mittels Durschneidung und
10. Ligatur des Samenstrangens. Centr. fur Chir. 1895,22,28-32.
11. [6] Jewett, H., J.: A new method of ureteral transplantation for cancer of the bladder. J.
12. Urol., 1942, 48,489-510.
13. [7] Kozlowska, Z., Kubacki, S.: Polski Słownik Biograficzny. Zakład Narodowy
14. im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Warszawa 1970, 469-470.
15. [8] Kryński, L.: Etyologia raka w świetle badań najnowszych. Przegląd Lekarski
16. 1893, 32 (14) 181-182, (15) 192-194, (16) 204-205, (17) 218-220, (18) 232-234,
17. (19) 243-244, (21) 273-274, (22) 289-290, (24) 317-319.
18. [9] Kryński, L.: Nowy sposób opatrywania złamań obojczyka. Przegląd Lekarski 1895,
19. 34 (12), 169-172.
20. [10] Kryński, L.: O leczeniu przerostu gruczołu krokowego za pomocą trzebienia i prze-
21. cinania przewodu nasiennego. Przegląd Lekarski 1896, 35 (35), 476-477
22. [11] Kryński, L.: O leczeniu wynicowania pęcherza moczowego (ectopia vesicae). Przy-
23. czynek do chirurgii moczowodów. Przegląd Lekarski 1895, 34 (46) 649-650, (47)
24. 665-666, (48) 676-678, (49) 695-696, (50) 706-708.
25. [12] Kryński, L.: O przyszywaniu nadłonowem pęcherza w przypadku przerostu gru-
26. czołu krokowego. Przegląd Lekarski 1902, 41 (48), 707.
27. [13] Kryński, L.: Przedstawienie preparatu anatomicznego zawierającego cały pęcherz
28. wraz z cewką i macicą. Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego,
29. Warszawa 1912,108, 164.
30. [14] Kryński, L.rPrzyczynek do operacyi przyszycia nadłonowego pęcherza moczowego
31. (cystopexia suprapubica) w przypadkach przerostu gruczołu krokowego. Gazeta
32. Lekarska 1908, 43 (26), 582-586".
33. [15] Kryński, L.: Przyczynek do chirurgii moczowodów. Przegląd Lekarski 1896, 34
34. (35), 467.
35. [16] Kryński, L.: Przypadek zaburzeń pęcherza moczowego na tle gruczołu krokowego
36. (prosttismus) wyleczony za pomocą przyszycia nadłonowego pęcherza moczowego
37. (cystopexia suprapubica). Przegląd Chirurgiczny i Ginekologiczny 1913, 9 (1),
38. 93-94.
39. [16] Kryński, L.: Przyszywanie nadłonowe pęcherza w przypadkach przerostu gruczołu
40. krokowego. Przegląd Lekarski 1902, 41 (48), 707.
41. [17] Kryński, L.: Stwardnienie krezki (mesenteritis fibrosa) jako postać kliniczna. Gaze-
42. ta Lekarska 1910, 45 (30), 1000-1003.
43. [18] Kryński, L.: Ventrofixatio vesicae urinariae (Cystoplexia). Przegląd Lekarski 1896,
44. 35 (50), 663-665.
45. [19] Kryński, L.: W sprawie łeczenia operacyjnego gruźlicy jąder. Przegląd Lekarski
46. 1900, 39 (29), 438-440.
47. [20] Kryński, L.: W sprawie leczenia prostatismus sine hypertrophia. Pamiętnik
48. Zjazdu Chirurgów Polskich. Warszawa 1911, 241.
49. [21] Kryński, L.: W sprawie powstania i leczenia opadnięcia nerki. Gazeta Lekarska
50. 1904, 39 (1), 1-4.
51. [22] Kryński, L.: Zur Technik der Ureterimplantation in den Mastdarm. Zents fur Chir
52. 1896, 33 (4), 73-75.
53. [23] Loth, E., Słonimski, P., Grzybowski, J.: Tolia Morphologica - Ś. P. Prof. dr
54. Leon Kryński. Wydano z zasiłku M.W.R. i O.P. Warszawa 1937/38,1-2 (8), 178-
55. 185.
56. [24] Łyskanowski, M., Stapiński, A., Środka, A.: Dzieje nauczania medycyny
57. i farmacji w Warszawie (1789-1950), PZWL, Warszawa 1990, 309-311.
58. [25] Maydl, K.: Lieber die Radikaltherapie der Ectopia Vesicae urinariae. Wien Med
59. Woch 1894, 44, 1113-1115, 1169-1172, 1209-1210, 1256-1258, 1297-1301.
60. [26] Murphy, L., ].: The history of urology. Charles C. Thomas Publisher, Spring-
61. field USA 1972,306.
62. [27] Obaliński, A.: O doszczętnem leczeniu zatrzymania moczu u dotkniętych przero-
63. stem gruczołu krokowego za pomocą prostatektomii. Przegląd Lekarski 1889, 28
64. (37) 441-443.
65. [28] Ramm, F.: Hypertrophia prostatae durch Kastration behandelt. Centr. fur Chir.
66. 1894,21 (37), 977-978.
67. [29] Rocum, F.: Hypertrophia prostatae behandelt rnit Kastration. Centr. fur Chir. 1893,
68. 20 (35) 759-760.
69. [30] Rydygier, L.: Nowy pomysł na leczenie ectopiae vesicae urinariae. Gazeta Le-
70. karska 1903, 23 (50), 1157-1158.
71. [31] Simon, J.: Ectopia vesicae. (Absence of the anterior walls of the bladder and the
72. abdominal parietes). Operation for directing the orifices of the ureters into the rectum;
73. temporary success; subscjuent death autopsy. Lancet 1852,2,568-570.
74. [32] Smith, T.: Account of an unsuccessful atempt to treat extroversion of the bladder by
75. a new operation. St Barbtholew's Hosp. Rep. 1897,15, 29-35.
76. [33] Sosnowska, I., Środka, A., Sosnowski, R.: Początki badań nad etiopatogenezą
77. zapalenia otrzewnej. Polski Przegląd Chirurgiczny 1998,10,1085-1089.
78. [34] Sosnowski, R., Środka, A.: Historia zachowawczego leczenia złamania obojczy-
79. ka. Kwartalnik Ortopedyczny, 1996,4,12-20.
80. [35] Szarejko, P.: Słownik lekarzy polskich XIX wieku. Wyd. Nauk. Semper, Warsza-
81. wa 1994, 147-150.
82. [36] Wehr, W.: Przyczynek do leczenia operacyjnego gruźlicy jąder. Sprawozdanie
83. z IV Zjazdu Chirurgów 1892,1.
84. [37] Wesołowski, S.: Zagadnienie odprowadzania moczu do przewodu pokarmowego.
85. Urol. Pol. 1951,1,47-123.