english version wersja do druku
	kwartalnik ISSN 0500-7208 Czasopismo punktowane przez KBN, Index Copernicus oraz w bazie GBL

Zakażenie bakteryjne układu narządów moczowych towarzyszy kamicy ner-

kowej u 30,0-80,0% chorych (2, 5, 7, 13, 16). Obecność konkrementu w dro- gach moczowych sprzyja rozwojowi wtórnego zakażenia, bądź też pierwotne zakażenie bakteryjne układu narządów moczowych, zwłaszcza drobnoustroja- mi rozkładającymi mocznik, stanowi przyczynę powstania kamienie i niewąt- pliwie przyśpiesza przyrost jego masy (1, 3, 11, 16). Wzajemne zależności mię- dzy kamicą a zakażeniem skłoniły nas do przeprowadzenia badań bakteriolo- gicznych kamieni nerkowych.

MATERIAŁ I METODY

Badania przeprowadzono u 99 chorych: 55 kobiet i 44 mężczyzn leczonych w Klinice Urologii Akademii Medycznej we Wrocławiu. Chorym nie podawa- no żadnych leków przeciwbakteryjnych. U każdego chorego badano bakterio- logicznie mocz ze strumienia środkowego.

Usunięty z miedniczki nerkowej kamień czyszczono mechanicznie jałowymi narzędziami i wielokrotnie płukano w jałowym roztworze NaCl 0,9% oraz wo- dzie destylowanej. Następnie kamień kruszono i pobierano z wnętrza materiał, który posiewano na podłoża: agar z krwią, Mc Conkey’a, bulion cukrowy i płynne podłoże tioglikolanowe.

Identyfikację drobnoustrojów przeprowadzono według powszechnie przyję- tych metod zalecanych przez PZH (6). Ilościowe posiewy moczu ze strumienia środkowego wykonywano metodą ez kalibrowanych (4,8). Za znamienny bak- teriomocz przyjęto w naszych badaniach wartość równą lub większą od 10 ko- mórek bakterii w 1 ml moczu. Wszystkie usunięte kamienie poddano badaniom chemicznym metodą półilościową przy pomocy zestawu Merckognost 11003.

WYNIKI

Obecność drobnoustrojów we wnętrzu konkrementu stwierdzono u 49 (50%) spośród 99 badanych, w tym u 38 (77,6%) kobiet i 11 (22,4%) mężczyzn, Wśród chorych z zakażonymi kamieniami stosunek kobiet do mężczyzn wynosił 3,45:1. Znamienny bakteriomocz występował u 71,4% chorych z zakażonymi ka- mieniami, u 16,3% stwierdzono w moczu bakterie w ilości poniżej 10 kom/ml, a u 12,2% mocz był jałowy.

W grupie chorych z jałowymi kamieniami znamienny bakteriomocz obserwo- wano znacznie rzadziej, bo jedynie u 4 chorych (8%). U 12 (24%) wyhodowano z moczu drobnoustroje w ilości poniżej 10 kom/ml a u 34 (68%) chorych z jałowy- mi kamieniami mocz ze strumienia środkowego był również jałowy. Najczęściej z zakażonych kamieni izolowano Gram-ujemne pałeczki z rodzi- ny Enterobacteriaceae lub Pseudomonadaceae. Dwa gatunki bakterii stwierdzo- no we wnętrzu kamieni u 7 chorych ze znamiennym bakteriomoczem oraz u 2 chorych, u których z moczu wyhodowano drobnoustroje w ilości poniżej 10 kom/ ml. Zarówno w zakażeniach pojedynczym drobnoustrojem, jak i w zakażeniach mieszanych najczęściej izolowano bakterie z rodzaju Proteus i Escherichia coli. We wnętrzu 36 (73,5%) zakażonych kamieni stwierdzono obecność bakterii rozkładających mocznik.

Zakażeniu kamieni tymi bakteriami w 28 (77,8%) przypadkach towarzyszył znamienny bakteriomocz, u 2 (5,5%) chorych izolowano bakterie w liczbie po- niżej 10 kom/ml, a u 6 (16,7%) mocz był jałowy. Spośród ogólnej liczby 99 zbadanych kamieni u 35 chorych stwierdziliśmy konkrementy fosforanowe, z których wnętrza aż u 33 (94%) badanych izolowa- no bakterie rozkładające mocznik, a tylko u 2 nie izolowano żadnych drobnou- strojów. Znamienny bakteriomocz obserwowaliśmy u 25 chorych (71,4%) na kamicę fosforanową. Spośród 59 kamieni szczawianowych z wnętrza 14 (28,6%) izolowano drob- noustroje. Znamienny bakteriomocz występował u 11 (18,6%) chorych na ka- micę szczawianową, u 17 (28,8%) wyhodowano z moczu bakterie w ilości po- niżej 104kom/ml, a u 31 (52,5%) mocz był jałowy. Spośród 11 chorych ze zna- miennym bakteriomoczem u 8 izolowano bakterie również z wnętrza kamieni. Obecność kamieni z kwasu moczowego stwierdziliśmy tylko u 5 chorych, z tego u 2 z wnętrza kamieni izolowano drobnoustroje.

DYSKUSJA

Częstą przyczyną braku skuteczności leczenia zakażenia bakteryjnego ukła- du narządów moczowych jest obecność kamienia (3,9). Nawroty zakażenia u chorych na kamicę spowodowane są między innymi bakteriami, które osiedliły się we wnętrzu konkrementów (9, 11). W celu wykrycie obecności drobnou- strojów w kamieniach nerkowych stosowano zarówno klasyczne metody bakteriologiczne jak i wykonywano badania w elektronowym mikroskopie skan- ningowym (9, 11, 12, 15). W badaniach doświadczalnych wykazano, że zawie- szenie zakażonych kamieni w roztworach antybiotyków i środków antyseptycz- nych nie hamuje zdolności obecnych w ich wnętrzu drobnoustrojów do wzrostu i dalszego rozwoju, co może być przyczyną niepowodzeń leczenia przeciw- bakteryjnego (3, 10, 11).

Badania nasze wykazały obecność bakterii w wnętrzu konkrementów u poło- wy badanych. Obserwowaliśmy ponad trzykrotnie częstsze występowanie za- każonych kamieni i znamiennego bakteriomoczu u kobiet w porównaniu z gru- pą mężczyzn. Sądzimy, że ma to związek ze zwiększoną podatnością kobiet na zakażenie bakteryjne układu narządów moczowych (13). Podobną do obserwo- wanej przez nas częstość występowania drobnoustrojów w konkrementach nerko- wych opisywał Schena i wsp. oraz Stoller, który kruszył złogi przy pomocy ESWL (12, 14). Obserwowali oni obecność bakterii w kamieniach nerkowych także u chorych z jałowym moczem ze strumienia środkowego. Znalazło to po- twierdzenie w wynikach naszych badań, bowiem u 1/3 chorych z zakażonymi kamieniami obserwowaliśmy w moczu bakterie w ilości poniżej 10 kom/ml., lub nie stwierdziliśmy ich obecności. U większości chorych na kamicę fosfora- nową występował znamienny bakteriomocz a zarówno z wnętrza kamieni jak i z moczu izolowano głównie bakterie wytwarzające ureazę, co potwierdzają tak- że inni autorzy (3, 5, 15). W piśmiennictwie mało jest doniesień omawiających badania bakteriologiczne konkrementów szczawianowych, opartych o tak bo- gaty materiał jak nasz.

Według naszych obserwacji kamicy szczawianowej w przeciwieństwie do kamicy fosforanowej rzadziej towarzyszy zakażenie wnętrza kamieni i dróg moczowych.

Częste występowanie zakażonych kamieni nerkowych (nawet u chorych z jałowym moczem) wskazuje na przydatność badań bakteriologicznych konkre- mentów moczowych i uzasadnia postulowane przez część autorów stosowanie leków przeciwbakteryjnych u chorych poddanych przezskórnemu kruszeniu kamieni PCNL lub ESWL.

WNIOSKI

1.Obecność drobnoustrojów we wnętrzu konkrementu ma miejsce u około połowy chorych na kamicę nerkową przy czym nie zawsze towarzyszy temu znamienny bakteriomocz.

2.Zakażone konkrementy występują znacznie częściej u kobiet niż u męż- czyzn.

3.Współistnienie zakażenia konkrementu i bakteriomoczu jest typowe dla kamicy fosforanowej.

1. (1) Brande A., Siemienski J.: Role of bacterial urease in experimental pyelonephritis, J.
2. Bact., 1961,80, 171,
3. (2) Bryan Chr S., Reynolds K.Z.: Community acquired bacteremic urinary tract infec-
4. tion: epidemiology and outcome, J.Urol., 1984, 132, 490,
5. (3) Fowler J.E. Jr.: Bacteriology of branched renal calculi and accompanying urinary
6. tract infection, J. Urol., 1984, 131,213.
7. (4) Gościniak G, Mróz E., Grzybek-Hryncewicz K, Grabińska J., Kuna J.\ Bakteryjne
8. czynniki etiologiczne zekażeń układu moczowego u dzieci, Ped. Pol., 1981, 5b, 825.
9. (5) Hedelin H., Grenabo Z, Hugosson J., Fettersson S.\ E-coli and urinary tract con-
10. crements, Scand. J. Urol. Nephrol., 1990, 24, 37.
11. (6) Kałużewski S.: Informator metodyczno-organizacyjny Zakładu Bekteriologii PZH
12. dla wojewódzkieh stacji sanitarno-epidemiologicznych. PZH, Warszawa, 1982.
13. (7) Modliński Z.: Ocena laboratoryjeego badania 1000 kamieni moczowych u chorych
14. na kamicę narządu moczowego, Pol. Przeg. Chir., 1974, 11, 227.
15. (8) Mróz E., Gościniak G. Choroszy I.: Bakteriologiczne czynniki etiologiczne zakażeń
16. układu moczowego u dorosłych, Wied, Zek., 1983, 3b, 3.
17. (9) Nemoy NJ. Stamey T.A.: Surgical, bacteriological and biochemical management of
18. "infection stones", J. Am. Med. Ass., 1971, 215, 1470.
19. (10) Rocha H., De Almeida S.S.: Experimental pyelonephritis in rats with a glass bead in
20. the bladder, J. Path, Bact., 1965, 90, 668.
21. (11) Rocha H., Santos Z.C.S.: Relapse of urinary tract infection in the presence of urinary
22. tract calculi: the role of bacteria within the calculi, J. Mved. Microbiol., 19b9,2, 372.
23. (12) Schena EP., Sehatore C, SehaggiER, Barbutti S., Młarzullo E, Tallarigo A., Bo-
24. nomo Z.: Immunological and bacteriological studies in chronic pyelonephritis asso-
25. ciated with kidney stones, Nephron, 1979, 23, 162.
26. (13) Stąpor K.: Kamica nerkowa a Odmiedniczkowe zapalenie nerek. Ann. Acad. Med.,
27. Łódź, 1964,5,267.
28. (14) Stoller M.Ż., Workman S.J.: The effect of extracorporeal shock wave lithotripsy on
29. the microbiological flora of urinary calculi, J. Urol., 1990, 144, 619.
30. (15) Takeuchi H., Takayama //., Konishi T, Tomoyoshi T: Scanning electron microsco-
31. py detects bacteria within infection stones, J. Urol., 1984, 132, 67.
32. (16) Stolarczyk J., Lorenz J., Otręba Z, Dembowski J.\ Zakażenie drobnoustrojami roz-
33. kładającymi mocznik w kamicy nerkowej; Urol. Pol., 1981, 34, 1.