OCENA KLINICZNA PREPARATU GENTAMYCIN AMP. ?POLFA" W LECZENIU ZAKAŻEŃ UKŁADU MOCZOWEGO
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1986/39/3.

Gentamycyna jest kompleksowym antybiotykiem z grupy aminogliko-zydów otrzymywanych na drodze fermentacji z Micromonospora pur-purea. Mechanizm działania gentamycyny polega na hamowaniu bio­syntezy białek w komórce bakteryjnej (2, 5).

Wskazania do leczenia gentamycyną zachodzą u chorych z klinicznie i laboratoryjnie ujawnionym zakażeniem spowodowanym przez drobno­ustroje Gram-ujemne, które nie poddają się leczeniu za pomocą in­nych leków oraz zakażeniem szczepami opornymi na inne antybiotyki (Klebsiella, Enterobacter, Pseudomonas, Proteus, E. coli) (1, 3, 4).

Gentamicin ?Polfa" jest produkowana w roztworze do wstrzyknięć domięśniowych w ampułkach 40 i 80 mg. Po podaniu domięśniowym szybko przenika do tkanek i płynów ustrojowych. Największe stężenie w surowicy występuje 1,5?2 godziny po wstrzyknięciu domięśniowym, a średnia wartość maksymalnego stężenia leku w surowicy u dorosłych z prawidłową czynnością nerek, po podaniu dawki 1 mg/kg wynosi około 4 mcg/ml. Okres półtrwania gentamycyny ocenia się na około 2 go­dziny. Gentamycyna wydala się z moczem w postaci nie zmienionej, głównie przez przesączenie kłębkowe (2).

Jak wynika z piśmiennictwa toksyczność leku jest niewielka. Pod­kreśla się jednak możliwość uszkodzenia nerek (2, 3), stąd u chorych z uszkodzoną czynnością nerek należy zmniejszyć jednorazowe dawki leku lub wydłużyć przerwy między wstrzyknięciami i skrócić czas le­czenia. Gentamycyna, podobnie jak inne aminoglikozydy, może powo­dować toksyczne uszkodzenie nerwu słuchowego oraz wywoływać objawy uboczne ze strony układu pokarmowego, wysypkę skórną, bóle głowy.

METODA

Badania kliniczne preparatu gentamicin amp. ?Polfa" wykonano w Klinice Urologii CMKP w Warszawie. Do leczenia antybiotykiem kwalifikowano chorych z prawidłową czynnością nerek. Przed leczeniem gentamycyną dwukrotnie wykonywano posiew moczu i określano wraż­liwość na badany antybiotyk w celu uniknięcia pomyłek przy prawidłowej kwalifikacji chorych do leczenia. Po wdrożeniu leczenia wyko­nywano posiewy moczu i antybiogram w pierwszych trzech dobach. w 5 i 10 dobie leczenia oraz w 4?7 dni po zakończeniu leczenia. Po­nadto przed leczeniem, w trakcie leczenia (5 doba) i po zakończeniu lecze­nia wykonywano u chorych badania laboratoryjne: morfologia krwi ze wzorem odsetkowym krwinek białych, OB, badanie ogólne moczu, poziom białka w surowicy ze składem elektroforetycznym, poziom kreatyniny i mocznika w surowicy krwi, aktywność fosfatazy zasado­wej, próbę tymolową, próbę bromsulftaleinową, SGOT, SGPT i poziom protrombiny. Ze względu na znane z piśmiennictwa objawy ototoksyczne. u każdego chorego wykonywano badanie słuchu przed leczeniem, w trak­cie i po zakończeniu leczenia.

MATERIAŁ I WYNIKI

Gentamycynę ?Polfa" zastosowano u 33 chorych, u których po lecze­niu operacyjnym stwierdzono zakażenie układu narządów moczowych drobnoustrojami wrażliwymi na badany antybiotyk. Leczono 13 kobiet i 20 mężczyzn. Wiek chorych wynosił od 10 do 72 lat. Leczenie przepro­wadzono u 19 chorych po operacji kamicy nerkowej i u 12 chorych po adenomektomii. Leczono 1 chorego z powodu zakażenia po operacji plastycznej połączenia miedniczkowo-moczowodowego i 1 chorego po nefrektomii prawostronnej ze zmianami zapalnymi w nerce lewej.

Leczenie rozpoczynano po uzyskaniu potwierdzenia wrażliwości wy­hodowanych z moczu drobnoustrojów w stosunku do gentamycyny w ba­daniach bakteriologicznych in vivo, wykonanych po usunięciu cewnika drenującego drogi moczowe po operacji. Antybiotyk stosowano we wstrzyknięciach domięśniowych wykonywanych 3 razy dziennie po 80 mg. U 10-letniej dziewczynki gentamycynę stosowano 2 X dziennie po 40 mg. Czas leczenia wynosił 10 dni.

Zakażenie układu narządów moczowych było spowodowane przez Escherichia coli u 13 chorych, szczepem Proteus mirabilis u 7, Proteus vulgaris u 3, Klebsiella pneumoniae u 4, Klebsiella oxytoca u 2, Citro-bacter freundi u 4, Enterobacter cloacae u 1 Pseudomonas aeruginosa u 1 chorego.

Wyjałowienie moczu oraz brak cech zakażenia w badaniu drobnowi­dowym moczu uzyskano u 29 chorych (87,0%). U 50,0% chorych wy­jałowienie moczu uzyskano już w 3 dobie stosowania gentamycyny ?Pol­fa". Wystąpienie w 3 dobie ujemnych posiewów przy równoczesnym stwierdzeniu w badanym moczu czynników hamujących wzrost bakterii może sugerować, że działanie gentamycyny w tym okresie jest bakte-riostatyczne. Jednak brak zmian w badaniach analitycznych przy równo­czesnym cofnięciu się zmian klinicznych pozwala twierdzić, że w tym okresie czasu u 50,0°/o chorych uzyskano już wyjałowienie moczu.

U 4 chorych po leczeniu nadal istniało zakażenie dróg moczowych: u 2 spośród tych chorych po leczeniu stwierdzono inną florę bakteryjną niż przed leczeniem, a u 2 chorych, u których przed leczeniem było zakażenie mieszane (Citrobacter freundi i Proteus vulgaris), po leczeniu stwierdzono tylko Citrobacter freundi.

Badania czynnościowe nerek nie wskazywały na upośledzenie ich czynności, a pozostałe badania laboratoryjne nie wykazywały odchyleń od normy w trakcie leczenia i po jego zakończeniu.

U żadnego chorego nie stwierdzono uczulenia na podawany antybiotyk, zaburzeń równowagi ani upośledzenia słuchu. Nie byliśmy zmuszeni przerwać kuracji z powodu nietolerancji leku.

Grupę kontrolną stanowiło 16 chorych, którym po operacjach urolo­gicznych podawano gentamycynę firmy ?Pharmachim" produkcji buł­garskiej. W grupie tej było 9 chorych po adenomektomii i 7 chorych po operacyjnym usunięciu kamieni z dróg moczowych. Ogółem spośród 16 chorych zakażenie układu narządów moczowych było spowodowane pałeczką E. coli u 10, pałeczką Proteus mirabilis u 4, szczepem Klebsiella pneumoniae u 2 chorych.

Wyjałowienie całkowite moczu po leczeniu gentamycyną firmy ?Phar­machim" uzyskana u 13 chorych, co stanowi 81,0%. U 2 chorych zaka­żonych pałeczką Proteus mirabilis i u 1 zakażonego pałeczką E. coli utrzymywało się zakażenie. Chorzy tolerowali lek dobrze, nie powodował on zaburzeń równowagi i słuchu. Nie stwierdzono odchyleń w badaniach laboratoryjnych.

BADANIA BAKTERIOLOGICZNE

Szczepy bakteryjne wyselekcjonowano od 49 chorych, u których dwa kolejne badania bakteriologiczne moczu przed podaniem leków bak­teriobójczych lub bakteriostatycznych wykazywały obecności znamiennej bakteriurii. Antybiogramy wykonywano metodą krążkowo-dyfuzyjną krążkami produkcji polskiej. W czasie kolejnych badań brano pod uwagę szczepy, które między innymi lub jedynie były wrażliwe na gentamy­cynę.

Wobec 49 szczepów, które w antybiogramach metodą krążkową były wrażliwe na gentamycynę oznaczano MIC dla gentamycyny ?Polfa ? Tarchomin".

Do badań wybrano 29 szczepów E. coli, 7 Proteus mirabilis, 4 Kleb­siella pneumoniae, 3 Proteus vulgaris, 2 Klebsiella oxytoca, 2 Citrobacter freundi, 1 Enterobacter cloacae, 1 Pseudomonas aeruginosa i 1 szczep kontrolny Escherichia coli ATCC 25922.

Celem oznaczenia MIC-u gentamycyny w stosunku do badanych szcze­pów przygotowano szereg rozcieńczeń badanego antybiotyku, które łą­czono z podłożem Mueller-Hintona i wylewano na jałowe płytki. W re­zultacie otrzymano płytki z podłożem, w którym były różne stężenia gentamycyny od 80 mcg do 0,125 mcg i jako kontrola płytki bez anty­biotyku. Na wszystkie tak przygotowane płytki z podłożami wysiewano poszczególne hodowle bakteryjne rozcieńczone do 105, które nanoszono oczkiem lub w sposób linijny na płytki, które w podłożu zawierały różne stężenia gentamycyny i na płytki bez tego antybiotyku. Całość inku­bowano w 37°C w ciągu 20 godzin, po tym okresie czasu uzyskane wy­niki odczytywano w poszczególnych stężeniach i w kontroli. Po kilka­krotnym sprawdzeniu poszczególnych stężeń badanego antybiotyku wo­bec badanych szczepów określono MIC (tab. I).

W praktyce urologicznej najczęstszą przyczyną zakażenia układu na­rządów moczowych są szczepy Escherichia coli.

WNIOSKI

1.Gentamycyna amp. ?Polfa" jest antybiotykiem mającym dużą wartość w leczeniu zakażeń układu narządów moczowych, wywołanych przez bakterie Gram-ujemne, szczególnie przez Escherichia coli, Proteus mirabilis i vulgaris oraz pałeczki z rodzaju Klebsiella.

2.Chorzy dobrze tolerują lek, nie powoduje on upośledzenia czynności nerek oraz narządu słuchu i równowagi, nie powoduje objawów ubocznych, które zmusiłyby do przerwania leczenia.

3.Wrażliwość bakterii wyhodowanych z moczu chorych leczonych w Klinice na gentamycynę ?Polfa" jest wyższa niż na gentamycynę ?Pharmachim".

4.Skuteczność terapii gentamycyną ?Polfa" jest wysoka (87,0% wyjałowień moczu) podczas gdy skuteczność terapii gentamycyną ?Pharmachim" wynosi 82,0%.

5.Zwraca uwagę fakt, że u 50,0% chorych wyjałowienie moczu uzyskano już w 3 dobie podawania antybiotyku.

1. 1. Drugs facts and 'comparisons, 1983, Facts and Comparisons St. Louis. A. Di-vision of J. B. Lippincott Company, Philadelphia, Toronto, USA. ? 2. Garrod L. P.: Antybiotyko- i Chemioterapia, PZWL, Warszawa 1983, 172. ? 3. Kuryłowicz W.: Anjtybiotyki ? aktualny stan wiedzy, PZWL, Warszawa, 1979, 145. ? 4. Kuryło­wicz W.: Antibiotics ? a critical review, Polish Medical Publishers, Warsaw 1976, 134. ? 5. Tanaka N.: Biochemical studies on gentamycin resistance, J. Antibiot. 1970, 23, 469.