W usprawnianiu pęcherza moczowego w przypadkach paraplegii terapia farmakologiczna okazała się w pewnym stopniu pomocna. Spośród środków, które korzystnie wpływają na zaburzoną funkcję pęcherza wymienione są leki pobudzające i hamujące układ przywispółczulny oraz leki obniżające napięcie mięśni szkieletowych. Do nich należą między innymi urecholina, probantyna i lioresal.
Urecholina (chlorek betanecholu) jest estrem choliny, działa parasym-_ patykomimetycznie na drogi moczowe. Zwiększa skurcz mięsni wypieracza moczu i zapoczątkowuje mikcję. Pobudza również perystaltykę przewodu pokarmowego. Nie jest rozkładana przez cholinesterazę, dlatego działanie jej może trwać wiele godzin (3, 4, 5, 16).
Problematyka (bromek propanteliny) jest środkiem syntetycznym pochodnym bantyny o charakterze tropiny czwartorzędowej. Działa wybiórczo parasympatykolitycznie na drogi moczowe i na przewód pokarmowy, Znosi stany skurczowe wypieracza moczu. Przeciwdziała częstomoczowi i bezwiednemu moczeniu z parciem. Zwiększa pojemność pęcherza. Hamuje nadmierną perystaltykę przewodu pokarmowego (3, , 16).
Lioresal jest pochodną kwasu gamma-amino-masłowego. Działa roz-luźniająco na mięśnie poprzecznie prążkowane. Hamuje przewodzenie odruchów monosynaptycznych i polisynaptycznych. Wybiórczo zmniejsza spastyczność pochodzenia rdzeniowego, nieznacznie natomiast wpływa na spastyczność pochodzenia mózgowego (2, 12).
Materiał i metody
Wpływ urecholiny, probantyny i lioresalu prześledzono u 50 chorych leczonych w latach 1974—1976 w naszym oddziale. Wyniki porównano z grupą kontrolną składającą się z 20 podobnych przypadków, u których nie stosowano farmakoterapii. Okres od zachorowania w obu grupach wahał się od kilku tygodni do kilku lat. W grupie badanej było 45 mężczyzn i 5 kobiet w wieku 17—62 lat. Urazowe uszkodzenie rdzenia stwierdzono w 39 przypadkach, a w 11 przyczyną zaburzenia czynności pęcherza było wirusowe zapalenie rdzenia, guzy rdzenia, powikłania po wypadnięciu tarczy międzykręgowej lub uszkodzenia pochodzenia naczyniowego. Grupę kontrolną stanowiło 18 mężczyzn i 2 kobiety w wieku 18—52 lat. Dysfunkcja pęcherza wystąpiła w 16 przypadkach z powodu urazu rdzenia, w 4 nieurazowe przyczyny były podobne, jak w grupie badanej.
Na podstawie badania neurologicznego, radiologicznego, cystometrycz-nego, testu z lodowatą wodą, odruchów z dna miednicy i testu Lapidesa chorych kwalifikowano do jednej z 3 (następujących grup:
I grupa o cechach pęcherza reflektorycznego - 26 chorych
II grupa o cechach pęcherza autonomicznego - 15 chorych
III grupa o cechach mieszanych - 9 chorych
W grupie kontrolnej zakwalifikowano:
do grupy I - 8 chorych
do grupy II i III - po 6 chorych
W każdej grupie wyodrębniono chorych z pęcherzem małym (do pojemności 250 ml), średnim i dużym (o pojemności przekraczającej 400 ml). Dla oceny przeszkody podpęcherzowej wykonano sfinkterometrię oraz badano stercz przez odbytnicę. W większości przypadków wykonano cystografię, cystouretrografię i urografię, bardzo rzadko — cystoskopię. W obu grupach stosowano postępowanie rehabilitacyjne wg metod przyjętych w tut. oddziale (13, 20).
U chorych, którzy byli przyjęci z cewnikiem, na trzy dni przed badaniem ustalającym typ pęcherza usuwano cewnik. W miarę potrzeby chorzy byli cewnikowani według metody u nas stosowanej tzn.: o ile zaleganie w pęcherzu wynosiło powyżej 350 ml cewnikowano po każdym oddawaniu moczu. W zaleganiu od 200—300 ml cewnikowano po każdym drugim oddaniu moczu. W zaleganiu od 100—200 ml cewnikowano 1—2 razy dziennie, natomiast przy zaleganiu poniżej 100 ml — 1 raz w tygodniu. U wszystkich chorych przed leczeniem stwierdzało się ropomocz. W grupie badanej leczenie urecholiną, probantyną i lioresalem rozpoczynano dopiero po opanowaniu ostrego zapalenia dróg moczowych i po usunięciu ewentualnych kamieni moczowych. Zasadniczo w razie pęcherza reflektorycznego podawano probantynę, w razie pęcherza autonomicznego urecholinę, w grupie o mieszanych -cechach dysfunkcji neurogennej podawano urecholinę i probantynę. W każdej z tych grup u chorych, u których stwierdzono przeszkodę podpęeherzową stosowano równocześnie lioresal. Leki podawano przez okres 10 dni.
Probantynę stosowano średnio 2 razy dz. po 15 mg co 12 godz. w tabl.; urecholinę 2 razy dz. amp. po 5 mg co 12 godz. podskórnie; lioresal 2 razy dz. po 12,5—20 mg co 12 godz. w tabl.
Po 7 dniach stosowania leków przeprowadzono pierwsze badania kontrolne. W dniu tym leków nie stosowano. Powtórne badanie kontrolne przeprowadzano w 15 dniu od rozpoczęcia leczenia. O ile przeszkoda podpęcherzową mimo stosowania lioresalu utrzymywała się nadal, stosowano blokadę nerwu sromowego jedno- lub dwustronnie wstrzykując do kanału kulszowego mniejszego 75'% roztwór alkoholu etylowego.
W grupie kontrolnej badania pęcherza przeprowadzono w 1 i 15 dniu obserwacji.
Wyniki
We wszystkich trzech rodzajach pęcherzy neurogennych grupy ba-danej, uzyskano korzystne działanie stosowanych leków na zaburzony mechanizm pęcherzowy, w postaci ustąpienia ropomoczu, poprawy mikcji oraz stopnia opróżniania pęcherza.
W grupie kontrolnej, u której nie stosowano leków, nie uzyskano takiej poprawy, co wyraźnie rzutuje na różnice stosunku zalegającego moczu do pojemności pęcherza w obu grupach.