english version wersja do druku
	kwartalnik ISSN 0500-7208 Czasopismo punktowane przez KBN, Index Copernicus oraz w bazie GBL

Złamanie prącia należy do urazów narządów płciowych bardzo rzadko spotyka- nych. Stanowi ono 1,0 do 1,5% wszystkich urazów tego narządu (7). W literaturze obcej do 1990 roku opisano 221 przypadków złamania prącia (1). W literaturze polskiej pierwszy opisał złamanie prącia Porcyanko w 1838 roku (cyt. za Czaplickim

— 4). Do chwili obecnej opisano zaledwie kilkanaście przypadków złamania prącia (2, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19).

Podstawowym warunkiem przerwania ciągłości błony białawej ciała jamistego jest wzwód prącia. Silny ból prącia, charakterystyczny trzask łamanej gałęzi, obrzęk i krwiak prącia oraz jego skrzywienie, są typowymi objawami złamania prącia. Szybko narastający krwiak prącia powoduje jego zniekształcenie przyjmując kształt saksofonu (5, 8, 14, 20).

Złamanie prącia występuje najczęściej podczas stosunku płciowego, ale może nastąpić również wskutek uderzenia lub próby zgięcia w czasie wzwodu. Błona biaława grubości 2 mm która otacza ciała jamiste, w czasie wzwodu zmniejsza się do 0,5-0,25 mm, traci swoją elastyczność i tym samym w czasie urazu ulega łatwo rozerwaniu (2, 4).

Złamanie prącia może być proste, o ile uszkodzeniu ulega jedno lub dwa ciała jamiste, lub skomplikowane, gdy uszkodzenie ciała jamistego połączone jest z uszko- dzeniem cewki moczowej (2, 3, 4, 5, 6, 9, 17, 18).

Celem pracy jest przedstawienie bardzo rzadkich urazów prącia o różnym mechanizmie powstawania, leczonych operacyjnie z bardzo dobrymi wynikami.

MATERIAŁ I WYNIKI

W Klinice Urologii AM w Bydgoszczy w okresie od 1987 do 1992 roku leczono czterech chorych ze złamaniem prącia, co stanowi 0,03°o ogółu leczonych chorych.

Opis przypadków

Przypadek 1. Chory J.K. lat 28 (nr historii choroby 11154/409/87) zgłosił się do Kliniki

Urologii z powodu obrzęku, zniekształcenia i zasinienia prącia. W godzinach rannych podczas wzwodu, chory zgiął prącie ku dołowi i poczuł nagły silny ból u jego podstawy. W chwili badania stwierdzono znaczne powiększenie prącia, dużych rozmiarów krwiak i obrzęk sięgający do moszny. Chory mocz oddawał prawidłowo. Chorego operowano w trybie nagłym w znieczuleniu nadoponowym. Cięciem na prawej bocznej powierzchni prącia odsłonięto błonę białawą, która u podstawy była rozerwana poprzecznie na długość około 2 cm. Błonę białawą zszyto pojedynczymi szwami katgutowymi, a skórę prącia pojedynczymi szwami jedwabnymi. Po przeciwnej stronie zszytej skóry prącia, wykonano nacięcie odbarczające. Po zabiegu założono choremu cewnik Foleya. Przebieg pooperacyjny bez powikłań. Chory w stanie dobrym wypisany do domu w 10-tej dobie po operacji. Badanie kontrolne po 12-tu miesiącach wykazało dobrze zagojoną bliznę pooperacyjną. W czasie wzwodu prącie nie ulega skrzywieniu, stosunki odbywa prawidłowo, mocz oddaje bez zastrzeżeń. Przypadek 2. Chory LW. lat 54 (nr historii choroby 10545/349/91) został przyjęty do

Kliniki z powodu podejrzenia o złamanie prącia. W godzinach rannych, w czasie wzwodu podczas snu erotycznego, odwracając się w łóżku na bok poczuł nagły silny ból prącia oraz usłyszał charakterystyczny trzask. Wzwód prącia ustąpił, pojawił się krwiak. W chwili przyjęcia do kliniki stwierdzono obrzęk i rozległy krwiak obejmujący prącie i całą mosznę oraz skrzywienie prącia. Chorego operowano w trybie nagłym. W znieczuleniu ogólnym nacięto skórę prącia okrężnie w okolicy rowka zażołędnego, po czym ściągnięto ją, aż do miejsca uszkodzenia błony białawej ciała jamistego prawego. Po opróżnieniu krwiaka stwierdzono u nasady prącia poprzeczne rozerwanie błony białawej prawego ciała jamistego długości 3 cm. Miejsce uszkodzenia zszyto pojedynczymi szwami katgutowymi. Skórę prącia ściągnięto z powrotem do miejsca okrężnego nacięcia i zszyto pojedynczymi szwami dexonowymi. Przebieg pooperacyjny dobry, bez powikłań. Chory w 8-mej dobie po operacji wypisany został w stanie dobrym do domu. Kontrolne badanie po 2 miesiącach wykazało prawidłowe zagojenie rany. W czasie wzwodu prącie nie ulega skrzywieniu, współżycie seksualne prawidłowe, mocz oddaje bez zastrzeżeń. Przypadek 3. Chory E.M. lat 43 (nr historii choroby 10948/363/91). Został przyjęty do

Kliniki z powodu znacznego obrzęku i krwiaka prącia, moszny i krocza. Chory, który kilka lat temu miał wykonaną amputację lewego uda, z powodu rozległego urazu jakiego doznał w wypadku samochodowym, posługiwał się szwedką (kulą), którą podczas wychodzenia z samochodu uderzył się w okolicę krocza i upadł. W momencie upadku prącie było w stanie wzwodu. W chwili przyjęcia stwierdzono, rozległy obrzęk i krwiak prącia oraz jego skrzywienie u podstawy w stronę lewą oraz olbrzymi krwiak moszny przechodzący na krocze i podbrzusze (ryc. 1). W ujściu cewki moczowej widoczny był krwisty wyciek. Chory moczu nie oddawał.

Założono czasową przetokę pęcherzową (cystofix), a następnie wykonano uretrocystografię, która wykazała zaciekanie środka cieniującego poza światło cewki moczowej u podstawy prącia.

Chorego operowano w trybie nagłym, w znieczuleniu ogólnym. Cięciem okrężnym nacięto skórę prącia w okolicy rowka zażołędnego, a następnie ściągnięto ją, aż do podstawy prącia. Po usunięciu krwiaka stwierdzono poprzeczne uszkodzenie lewego ciała jamistego długości 2,5 cm oraz częściowe przerwanie cewki moczowej. Uszkodzoną błonę białawą szczelnie zszyto pojedynczymi szwami katgutowymi, natomiast przerwaną cewkę moczową zszyto pojedyńczymi szwami dexonowymi (ryc. 2). Cystofix pozostawiono nadal. Skórę prącia ściągnięto z powrotem do miejsca rowka zażołędnego i zszyto pojedynczymi szwami dexonowymi. Przebieg pooperacyj- ny bez powikłań. W 14-tym dniu po operacji usunięto cystofix. Chory w stanie dobrym w 21 dniu pobytu w klinice wypisany został do domu. Kontrolne badanie chorego po miesiącu wykazało prawidłowe wydalanie moczu, wzwody prawidłowe w czasie których prącie nie ulegało skrzywieniu.

Przypadek 4. Chory Z.F. lat 31 (nr historii choroby (33/254/92) został przyjęty do

Kliniki z powodu znacznego obrzęku, krwiaka i skrzywienia prącia. Chory podaje, że w czasie stosunku nagle poczuł silny ból prącia oraz usłyszał charakterystyczny trzask łamania gałęzi.

W chwili przyjęcia stwierdzono obrzęk, rozległy krwiak prącia oraz jego skrzywienie w stronę prawą. Chory mocz oddawał prawidłowo. Chorego operowano w trybie nagłym w znieczuleniu ogólnym. Okrężnie nacięto skórę prącia w okolicy rowka zażołędnego, a następnie ściągnięto ją, aż do podstawy prącia. Po usunięciu krwiaka stwierdzono poprzeczne uszkodzenie błony białawej ciała jamistego prawego długości 2 cm. Po założeniu pojedynczych szwów katgutowych, skórę prącia ściągnięto do rowka zażołędnego i zeszyto pojedynczymi szwami dexonowymi.

Chory po 8 dniach od operacji, w stanie ogólnym dobrym wypisany został do domu. Kontrolne badanie chorego po 2 miesiącach wykazało prawidłowe wzwody; prącie nie ulega skrzywieniu. Współżycie seksualne jest prawidłowe.

OMÓWIENIE I DYSKUSJA

Zdaniem wielu autorów złamanie prącia występuje najczęściej podczas stosunku płciowego (1, 2, 4, 5, 6, 8, 12, 14, 15, 17, 18). W przypadku chorych leczonych w Klinice, tylko u jednego pacjenta złamanie prącia powstało podczas stosunku płciowego, u trzech pozostałych złamanie prącia nastąpiło: podczas próby zgięcia prącia będącego w stanie wzwodu, przy przewracaniu się w łóżku i podczas upadku przy wychodzeniu z samochodu. U jednego chorego poza złamaniem prącia rozpoz- nano uszkodzenie cewki moczowej (przypadek 3). Podobne powikłania złamania prącia z jednoczesnym uszkodzeniem cewki moczowej opisał Rogowski przy czym nastąpiło ono w czasie stosunku płciowego (17, 18). W naszym przypadku, gdyby nie było wzwodu prącia podczas upadku, uraz dotyczyłby prawdopodobnie tylko cewki moczowej.

Rozpoznanie złamania prącia nie jest trudne. Wywiad chorego oraz charakterys- tyczny wygląd prącia przypominający saksofon, pozwalają postawić prawidłowe rozpoznanie. W przypadku trudności w oddawaniu moczu lub całkowitego za- trzymania moczu oraz pojawienia się w ujściu cewki moczowej krwistej wydzieliny, należy podejrzewać uszkodzenie cewki moczowej.

Wszyscy chorzy wyrazili zgodę na leczenie operacyjne. W przypadku pierwszego chorego, wykonano cięcie płatowe na skórze prącia w miejscu krwiaka, a po przeciwnej stronie skóry prącia wykonano nacięcie odbarczające. U pozostałych chorych wykonano cięcie okrężne wokół rowka zażołędnego po czym skórę ściągnięto, aż do podstawy prącia. Po zlikwidowaniu krwiaka i zszyciu uszkodzonej błony białawej, skórę prącia sprowadzono do rowka zażołędnego i przyszyto. Ten sposób operacji ze względów kosmetycznych i dla uniknięcia powstania niekształtnych blizn, wydaje się nam godny polecenia.

Uzyskane dobre wyniki po leczeniu operacyjnym potwierdzają opinię autorów, którzy zdecydowanie odrzucają leczenie zachowawcze na korzyść leczenia operacyj- nego (4, 5, 6, 8, 10, 14, 17, 18, 20). Innego zdania jest Boeminghaus, który uważa, że leczenie operacyjne daje złe wyniki, ponieważ powstałe blizny w ciałach jamistych po interwencji chirurgicznej powodują jeszcze większe skrzywienie prącia (cyt. za

Modelskim — 12).

WNIOSKI

1. Leczenie operacyjne złamania prącia jest leczeniem z wyboru.

2. Chory ze złamaniem prącia powinien być leczony operacyjnie w trybie nagłym.

3. Złamanie prącia może być połączone z uszkodzeniem cewki moczowej i należy ją jednocześnie operować.

1. 1.Boujnah H., Rakam S.: Fracture of the corpus cavernose. Apropos of 67 casses. Annous Urol. 1990 24, 4, 313. —
2. 2. Buliński J., Cieślińska S: Zwężenie cewki moczowej w następstwie złamania prącia. Pol. Przegl. Chir., 1957, 29, 255. —
3. 3. Cendron M., Whitmore K.E., Carpiniello V., Kurzweil S.J. Hanno P.M., Snyder H.M., Duckett J. W.: Traumatic rupture of the corpus cavernosum:evaluatio and management. J. Urol. 1990, 144, 4, 987. —
4. 4. Czaplicki M., Borkowski A.: Fractura penis. Urol. Pol., 1978, 31, 1, 119. —
5. 5. Darewicz J., Podsiadły P., Pachman A.: Dwa przypadki złamania prącia. Pol. Przegl. Chir. 1977, 49, lOa, 1071. —
6. 6. Darewicz J.\\\\ Zwłóknienie ciała jamistego w wyniku zastarzałego złamania prącia. Wiad. Lek. 1989, 42, 5, 337. —
7. 7. Gross M., Arnold T., Waterhouse K.: Fractura of the penis. Rationale of surgical management. J. Urol., 1971, 106, 708. —
8. 8. Kazoń M., Kossakowski J.S.:FiSictuTa penis. Urol. Pol. 1978, 31, 3, 233. —
9. 9. Kuyumcuoglu U., Erol D., Baltaci L., Tekgul S., Ozkardes H.\\\\ Traumatic repture of the corpus cavernosum. Int. Urol. Nephrol. 1990., 22, 4, 137. —
10. 10. Lechman E., Kremer S.: Fracture of the penis. Surg. Gynecol. Obstet. 1990 Aug., 171, 2, 148-150.
11. 11.Mansi M.K., Emran M., Mahrouky A., Matest M.S.: Experimence with penile fractures in Egypt: long-term results of immediate surgical reprair. J. Trauma. 1993, 35 (1), 65-70. —
12. 12. Modelski W.: Złamanie prącia i jego leczenie. Pol. Przegl. Chir., 1957, 31, 1113.
13. 13. Naraynsingh V;. Fracture of the penis. Brit. J. Surg., 1985, Vol 72, 305. —
14. 14. Niemirowicz J., Strzalkowski M., Wróbel J.: Złamanie prącia. Urol. Pol., 1982, 35, 1-2, 63.
15. 15. Pachman A., Kozłowski B., Brycka H., Miśkiewicz C: Zwłóknienie ciała jamistego w wyniku zastarzałego złamania prącia. Wiad. Lek., 1989, XLII, 3. —
16. 16. Redman J., Miedema E.\\\\ Traumatic repture of thecorpus cavernosum: a cose report and of the incidence in arcunsas. J.Urol.1981, 126, 830. —
17. 17. Rogowski K., Darewicz J., Malczyk E.\\\\ Złamanie prącia z uszkodzeniem cewki moczowej w trakcie stosunku płciowego. Urol. Pol., 1988, XLI, 2,132.
18. 18. Rogowski K., Darewicz J., Olszówka Z.: Dwa przypadki złamania prącia z uszkodzeniem cewki moczowej. Wiad. Lek. 1989, 42, (5), 337. —
19. 19. Suhayl S., Kalash M.D.,John D., Young Jr., M.D.: Fracture of penis: Controversy of surgical versus conservative treatment. Urology 1984, 24, 1, 21,. —
20. 20. Tyloch F., Tyloch J., Wróbel S., Sieradzki A.: Die Fractur des Penis. Urol. Poster 4, 1990, 248.

dr med. Ferdynand Tyloch
85-635 Bydgoszcz, ul. Modrzewiowa 14 m 28