PORÓWNANIE METOD ? ENDOSKOPOWEJ I ULTRASONOGRAFICZNEJ ? PRZY OCENIE WIELKOŚCI GRUCZOLAKA STERCZA
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1984/37/4.

Określenie wielkości gruczolaka stercza (GS) przed operacją ma za­sadnicze znaczenie. Wiąże się to nie tylko z wyborem metody operacyj­nej, lecz także z przygotowaniem chorego do operacji (3, 4, 5). Wiadomo bowiem, że chorzy podczas usuwania dużego GS metodą elektroresekcji przezcewkowej krwawią bardziej i najczęściej wymagają przetoczenia krwi. Również urolog, który podejmuje się usunąć duży GS winien mieć większe doświadczenie i lepiej opanowaną technikę elektroresekcyjną.

Dotychczasowe badania, przy pomocy których ocenia się wielkość GS przed operacją nie odpowiadają rzeczywistości (1, 4, 5). Do badań tych należy urografia, badanie przez odbytnicę i badanie dwuręczne. Te dwa ostatnie badania nie wchodzą w rachubę u chorych po przebytej operacji brzuszno-kroczowej odbytnicy.

Wydaje się, na podstawie naszego doświadczenia, że badanie endo­skopowe jest najbardziej pomocne w ocenie wielkości GS. Dokonujemy pomiaru odległości od wzgórka nasiennego do szyi pęcherza. Odcinek ten, im jest dłuższy, tym GS jest większy. Jest to jednak metoda inwa­zyjna, związana z wprowadzeniem cystoskopu do pęcherza i dlatego ocena wielkości GS tym sposobem może nastąpić dopiero w czasie elek­troresekcji.

Od kilku miesięcy nasz Oddział dysponuje ultrasonografem typu DIO ? SCAN Akashi ME ? 120 z przetwornikiem linearnym 3,5 MHz. Postanowiliśmy określić jego przydatność dla oceny wielkości GS przed operacją.

W okresie od 2. 1. 1984 do 31. 3. 1984 r. przebadano ultrasonograficz-nie (USG) 57 chorych z GS, którym następnie wykonano elektroresekcję przezcewkową. Badanie USG tych chorych nie wymaga specjalnego przy­gotowana. Warunkiem koniecznym do wykonania prawidłowego USG jest dostateczne wypełnienie pęcherza moczowego. Chory, na około 2 go­dziny przed badaniem winien wypić kilka szklanek płynu i powstrzy­mać oddawanie moczu. Gdy chory ma założony cewnik, wypełniamy pę­cherz 150?200 ml soli fizjologicznej do uczucia parcia na mocz. Chorego do badania układa się w pozycji leżącej na plecach. Dla zapewnienia do­brego przewodnictwa ultradźwiękowego między przetwornikiem, a skórą stosuje się płynną parafinę. Przetwornik prowadzi się po skórze powłok w okolicy nadłonowej, kolejno w płaszczyźnie poprzecznej i podłużnej, uzyskując obrazy przekroju GS, który przedstawia sdę jako owalna, jed-norodna akustycznie struktura z dość wyraźnie zaznaczającą się torebką. Pomiaru dokonuje się na zatrzymanym obrazie maksymalnego przekroju stercza w każdej z płaszczyzn, wzdłuż osi gruczołu ? poprzecznej, pio­nowej i podłużnej. W ten sposób możemy otrzymać pełną informację o kształcie i wielkości GS, jego grubości (oś pionowa) oraz długości cewki sterczowej (oś podłużna).

Ultrasonograficzną ocenę wielkości GS porównywano z oceną endo-skopową przeprowadzaną tuż przed elektroresekcją.

WYNIKI

Chorych (n ? 57), u których wykonano elektroresekcję przezcewkową GS podzielono na trzy grupy, w zależności od wielkości gruczolaka określonej sposobem endoskopowym.

Grupa pierwsza ? 19 chorych (33,3%) z małymi gruczolakami, gdzie długość cewki od wzgórka nasiennego do szyi pęcherza nie była więk­sza od 3 cm.

Grupa druga ? 31 chorych (54,4%) ze średnimi gruczolakami, gdzie długość cewki na tym samym odcinku wahała się od 3 do 5 cm.

Grupa trzecia ? 7 chorych (12,3°/o) z dużymi gruczolakami, u któ­rych długość cewkowa GS wynosiła więcej niż 5 cm.

Średni pomiar USG osi podłużnej GS (będącej odpowiednikiem od­ległości wzgórek nasienny ? szyja pęcherza), wynosiła odpowiednio dla grupy pierwszej 3,1 cm, dla grupy drugiej 3,9 cm i grupy trzeciej ? 5,0 cm (tab. I).

Drugą ocenę wielkości GS za pomocą USG uzyskaliśmy przez sumo­wanie trzech jego wymiarów w osi poprzecznej, pionowej i podłużnej. Średnio wynosiła ona dla grupy pierwszej 10,7 cm, grupy drugiej 12,5 cm i grupy trzeciej 15,3 cm (tab. II).

Pojedyncze przypadki zbyt dużych rozbieżności w pomiarach USG wiąże się, zwłaszcza w początkowym okresie badań, z trudnością inter­pretacji obrazu i stopniowym zdobywaniem doświadczenia.

DYSKUSJA

Autorzy podkreślają, podobnie jak i my, że USG badanie chorych na GS z dostępu nadłonowego, jest dokładną, nieinwazyjną metodą pozwalającą określić wielkość stercza i różnicować jego stany chorobowe (3, 4, 5). To badanie może posłużyć też do stwierdzenia ilości zalegającego moczu w pęcherzu (2), a wszystkie te dane mogą być pomocne w wy­borze metody usunięcia GS i w przygotowaniu chorego do operacji.

Wielu autorów podkreśla znaczenie USG we wczesnej diagnostyce niepalpacyjnych raków stercza (1,6) oraz możliwość wykorzystania tej aparatury do celowanej biopsji, zwłaszcza przy zastosowaniu przetwor­nika przezodbytniczego, którym można również dość 'dokładnie śledzić przebieg choroby i leczenia (1, 6).

Są autorzy, którzy USG określają ciężar i wielkość GS przed ope­racją i porównują te wyniki z wartościami uzyskanymi po operacji (3, 4, 5). My natomiast uważamy, że w ocenie radykalności elektroresek­cji przezcewkowej, winien decydować nie ciężar tkanki GS, którą obli­czono USG przed operacją, ale powinno się kierować oceną makrosko­pową. Porównanie ciężaru skrawków uzyskanych w czasie elektrore­sekcji może mieć tylko znaczenie pomocnicze.

WNIOSKI

1.Przy pomocy ultrasonografu można określić wielkość stercza przed operacją.

2.Pomiary ultrasonograficzne są zbieżne z badaniami endoskopowymi.

1. 1. Fritzsche P. J., Axfrod P. D.: Correlation of transrectal sonographic findings in patients with suspected and unsuspected prostatic disease. J. Urol., 1983, 130, 272. ? 2. Gordon K., Mc Lean M. D.: Determination of bladder volumes by gray scale ultrasonography. Radiology, 1978, 128, 181. ? 3. Hennebery M., Carter M. F.: Estimation of prostatic size by suprapubic ultrasonography. J. Urol. 1979, 121, 615. ? 4. Miller S. S., Garvie W. H.: The evaluation of prostatae size by ultrasonic scanning a preliminary report. Brit. J. Urol., 1973, 45, 2, 187. ? 5. Monzer M.: Transabdominal ultrasound in the evaluation of prostatae size. J. Clin. Ultrasound, 1982, 10, 6, 275. ? 6. Resnick M. 1., Willard J. W.: Recent progress in ultrasonogra­phy of the bladder and prostate. J. Urol., 1977, 117, 444.