Zgony i ich przyczyny w oddziale urologicznym w bydgoszczy
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1982/35/3-4.

Mimo dużego postępu w technice operacyjnej, lepszych możliwości przygotowania chorego do operacji oraz dużego postępu anestezjologii, śmiertelność w ośrodkach urologii jest nadal duża: Analiza zgonów i ich przyczyn pozwala na wyciągnięcie krytycznych wniosków co do postępo­wania leczniczego, kwalifikowania chorych do operacji i ich prowadze­nia przed i po operacji. Doniesienia co do częstości zgonów i przyczyn nie są zgodne. Cieślińska w analizie zgonów Kliniki Urologii w Szcze­cinie, jako najczęstsze przyczyny podaje niewydolność krążenia (30,3%) oraz mocznicę (21,3%). Sakati i Marschall podają niedomogę nerek oraz powikłania sercowo-płucne. Na 182 zejść śmiertelnych mieli 42 (23%) zgonów z powodu niedomogi nerek (6). Według Escha najczęstszą przy­czyną zgonów jest zakażenie dróg moczowych (41,18%) i zator tętnicy płucnej (21,32%), (3). Z analizy zgonów Kliniki Urologii w Gdańsku wy­nika, że najczęstszą przyczyną zgonów są zator tętnicy płucnej, zawał mięśnia sercowego i przewlekła niewydolność nerek (1). Po prostatek­tomii, Ploch najczęściej spostrzegał zejście śmiertelne z powodu zmian i powikłań w układzie pokarmowym (5).

MATERIAŁ

W okresie od 1957 do 1979 roku w Oddziale Urologicznym Wojewódz­kiego Szpitala Zespolonego w Bydgoszczy spośród 14 747 leczonych cho­rych zmarło 368 osób tj. 2,5%. Z tej liczby zmarłych zachowawczo le­czono 157 (3,2%), operowano 211 (2,1%).

Pośmiertne badania sekcyjne przeprowadzono w 352 przypadkach, w pozostałych 16 rozpoznanie oparto na obserwacji klinicznej oraz na wy­nikach badań dodatkowych.

Zgony chorych nieoperowanych. Z 4 854 chorych leczonych zacho­wawczo zmarło 157 (3,2%), w tym 130 (2,6%) mężczyzn i 27 (0,6%) kobiet. Przeciętny wiek zmarłych mężczyzn wynosił 70 lat, kobiet 42 lat. Średnio zgon nastąpił po 15 dniach pobytu w oddziale. Z przyczyn urologicznych zmarło 69 (43,8%) chorych, a wskutek współistniejących chorób lub po­wikłań 88 (56,2%). Przyczyną zgonu w 68 (43,6%) przypadkach była niewydolność nerek, w 38 (24,6%) przypadkach niewydolność krążenia, w 25 (15,9%) przypadkach zapalenie płuc, a 7 (4,5%) chorych zmarło z po­wodu wyniszczenia nowotworowego (tab. I). Wśród 17 nagłych zgonów, przyczyną 11 (6,4%) raz był zawał serca, 6 (3,8%) razy zator tętnicy płucnej i 1 (0,6%) raz ostra niewydolność krążenia.

Zgony chorych operowanych. Z ogólnej liczby 9 893 chorych opero­wanych w omawianym okresie, zmarło 211 (2,1%), w tym 174 (1,7%) mężczyzn i 37 (0,4%) kobiet. Średnio wiek zmarłych mężczyzn wynosi 71 lat, a kobiet 60 lat. Do chwili zgonu średnio w oddziale przebywali męż­czyźni 29 dni, kobiety 19 dni. Pośmiertne badania sekcyjne wykonane u wszystkich operowanych zmarłych potwierdziły w większości przypad­ków rozpoznanie kliniczne. Przyczyną zgonów były: w 63 (29,8%) przy­padkach niewydolności nerek, w 45 (21,4%) przypadkach niewydolność krążenia, w 38 (17,8%) przypadkach zapalenia płuc, w 8 (3,7%) przy­padkach wyniszczenie nowotworowe i w 5 (2,5%) przypadkach zapale­nie otrzewnej (tab. II). Zgony nagłe w 51 przypadkach spowodowane były u 34 (16,2%) chorych zatorem tętnicy płucnej, u 15 (7,4%) chorych zawałem serca i u 2 (10,8%) chorych ostrą niewydolnością krążenia. Wy­stępowały najczęściej w pierwszych 7 dniach po operacji. W 2 przy­padkach śmierć nastąpiła nagle w czasie zabiegu operacyjnego z powodu ostrej niewydolności krążenia.

Największą liczbę zgonów zanotowano po operacjach gruczolaka stercza (97 przyp.), po nefrektomii (28 przyp.) i po elektroresekcji raka stercza (26 przyp.). Podkreślić jednakże należy, że są to najczęściej wy­konywane zabiegi operacyjne w oddziałach urologii (tab. III).

OMÓWIENIE

Przeważającą większość chorych leczonych w oddziale urologicznym stanowią mężczyźni. Stąd zrozumiałym jest fakt, znacznie niniejszej ilości zgonów kobiet. Obserwuje się wyraźny wzrost śmiertelności wraz z wzrostem wieku chorych. Wśród operowanych jak i leczonych zacho­wawczo największa ilość zgonów dotyczy mężczyzn powyżej 70 roku ży­cia, a kobiet powyżej 52 roku życia.

Ogólny odsetek śmiertelności w Oddziale Urologicznym w Bydgosz­czy wynosi 2,5%, w tym w grupie chorych leczonych zachowawczo 3,2%, a w grupie operowanych 2,1%. Tak więc jest niemal identyczny jak w Klinice Urologii w Szczecinie (2,3%) i Gdańsku (2,4%). Natomiast znacz­nie wyższy od danych SakaWego i Marschalla (1,5%). Wśród leczonych zachowawczo najczęstszą przyczyną zgonu jest niewydolność nerek (mocznica) oraz choroby współistniejące. Zgony nagłe spowodowane są przede wszystkim zawałem mięśnia sercowego oraz zatorem tętnicy płucnej. Cieślinska u leczonych zachowawczo jako najczęstszą przyczynę podaje odoskrzelowe zapalenie płuc i niewydolność krążenia nie wspomi­nając w ogóle o niewydolności nerek.

Podobnie u operowanych z przyczyn pierwsze miejsce zajmuje nie­wydolność nerek, następnie niewydolność krążenia oraz zapalenie płuc. Zgony po operacji w większości przypadków są następstwem powikłań. Spośród wielu wykonywanych operacji największa liczba zgonów do­tyczy chorych po prostatektomii. Wynika to przede wszystkim z faktu, że tych operacji wykonuje się w oddziałach urologii najwięcej. Nagłe zgony po prostatektomii zwykle są następstwem zatoru tętnicy płucnej, rzadziej zawału mięśnia sercowego. Podkreślić należy, że nie rzadko istnieje wieloprzyczynowość zgonu, także określenie co było istotną przy­czyną jest bardzo trudne lub w ogóle niemożliwe.

WNIOSKI

1.Najczęstszą przyczyną zgonu chorych w oddziałach urologii jest niewydolność nerek oraz niewydolność krążenia. Mniej częstą przyczyną zapalenie płuc, zator tętnicy płucnej i zawał mięśnia sercowego.

1.Aby zmniejszyć liczbę zgonów należy jak najwcześniej chorych po operacji uruchamiać, prowadzić rehabilitację i gimnastykę ogólną a przede wszystkim oddechową i współpracować ściśle z innymi specja­listami a przede wszystkim internistami.

1. Adamkiewicz K. Ahn W.; Analiza zgonów w Klinice Urologicznej Instytutu Chirurgii AM. w Gdańsku. Pol. Przeg. Chir., 1977, 49, 2a, 253.
2. Cieślińska K.: Analiza przyczyn zgonów w Klinice Urologicznej. Pol. Przeg. Chir., 1969, 41, lla, 1590.
3. Esch W.: Die operative Behandlung der Prostatahypertrophie. Zschft. Urol. 1966, 59, 4, 279.
4. Leńko J., Aksamit P.: Analiza zgonów chorych leczo­nych w Klinice Urologicznej WAM w latach 1960?1967. Lek. Wojsk., 1969, 44/7, 590
5. Ploch R.: Problemy śmiertelności po operacji gruczolaka stercza. Pol. Przeg. Chir., 1967, 39, lOa, 1106.
6. Sakati I., Marschall V.: Post operative fata-lities in urology. J. Urol. 1966, 95, 3, 412.