english version wersja do druku
	kwartalnik ISSN 0500-7208 Czasopismo punktowane przez KBN, Index Copernicus oraz w bazie GBL

Pierwsze próby wykrycia komórek nowotworowych w osadzie moczu rozpoczął w 1864 roku Sanders a w 1892 roku Fergusson (14). Początkowo badania te nie znalazły zwolenników. Prawdziwy rozwój badań cytologicznych zaczął się z chwilą ogłoszenia prac Papanicolaou i Marshalla w 1944 roku. Na podstawie swoich prac dowiedli, że przy pomocy cytologicznego badania osadu moczu można rozpoznać nowotwór złośliwy w układzie moczowym (10). W Polsce pierwsze badania osadu moczu rozpoczęte zostały przez Danielewskiego i Miszeraka w 1954 roku (8, 14).

Wartość badań cytologicznych osadu moczu przez wielu autorów oceniana jest różnie. Zdaniem Weyraucha, Presti i Ołowskiego przydatność badań cytologicznych osadu moczu w rozpoznaniu raka układu moczowego jest niewielka (9). Zupełnie innego zdania są Danielewski, Miszerak i Wojewski (8, 15).

Wobec odmiennych zdań wielu autorów w ocenie wartości badań cytologicznych osadu moczu, postanowiono przeprowadzić te badania wśród chorych leczonych w Klinice Urologii AM w Bydgoszczy.

CEL PRACY

Celem pracy jest ocena wartości wyników badań cytologicznych osadu moczu w diagnostyce schorzeń nowotworowych układu moczowego.

MATERIAŁ I METODA

Materiał do badania cytologicznego osadu moczu stanowili wszyscy chorzy przyjęci do Kliniki Urologii z podejrzeniem o zmiany nowotworowe w układzie moczowym w okresie od 1. 03. 1989 do 1. 09. 1991 roku. Na ogólną liczbę 1330 leczonych chorych, 396 chorych przyjęto z podejrzeniem o zmiany nowotworowe co stanowi 29,9%. W tej liczbie było 277 mężczyzn i 119 kobiet. Każdy chory w pierwszym dniu pobytu w Klinice oddawał ranny mocz w ilości 50-100 ml.

ciągu pół godziny od mikcji wykonywano badanie cytologiczne osadu moczu w Zakładzie Patomorfologii Klinicznej AM w Bydgoszczy.

Technika badania osadu moczu była następująca: po odwirowaniu uzyskany osad moczu utrwalono, według ogólnie przyjętych zasad, po czym wykonano rozmaz na szkiełku i barwiono hematoksyliną i eozyną oraz metodą PaS według ogólnie przyjętych zasad.

WYNIKI BADAŃ

Nowotwory nerek: Przyjęto 108 chorych podejrzanych o nowotwór nerek. Histopatologicznie rozpoznano nowotwór u 108 chorych. W badaniach cytologicznych osadu moczu stwierdzono komórki nowotworowe u 28 chorych co stanowi 26,0%

Nowotwory moczowodów: Przyjęto 8 chorych z podejrzeniem o zmiany nowotworowe z czego u 5 rozpoznano histologicznie nowotwór moczowodu. W preparatach cytologicznych osadu moczu stwierdzono komórki nowotworowe u 2 chorych.

Nowotwory pęcherza moczowego: Była to grupa chorych najliczniejsza i stanowiła 226 przyjętych osób z podejrzeniem o nowotwór pęcherza moczowego. U 226 chorych rozpoznano nowotwór pęcherza moczowego na podstawie badania histopatologicznego. W osadzie moczu znaleziono komórki nowotworowe u 198 chorych co stanowi 87,0% zgodności rozpoznania z wynikami badań histopatologicznych

komórki nowotworowe w osadzie moczu co stanowi 87,0%. W nowotworach pęcherza moczowego stopień zgodności rozpoznania histopatologicznego z wynikami badań cytologicznych osadu moczu, jest najwyższy w stosunku do nowotworów innych narządów układu moczowego. Spowodowane to jest tym, że złuszczone komórki nowotworowe dostają się bezpośrednio do światła pęcherza moczowego skąd wydalane są z moczem. Wyniki naszych badań są zbliżone do badań innych autorów, Ołowski podaje 65,0%, Twardosz 79,6%, Mieszerak 80,0%, Jeromin 88,0% (6, 8, 9, 14).

Niektórzy autorzy jak Weyrauch i Presti zwracają uwagę na fakt, że niektóre schorzenia wirusowe oraz gruźlica mogą dać obraz zmienionych komórek nabłonka bardzo podobny do obrazu komórek nowotworowych, stąd wyniki mogą być fałszywie dodatnie (3, 9, 16). Należy poza tym liczyć się z faktem, że środowisko moczu w znacznym stopniu niszczy komórki nowotworowe. Z tego powodu ważne jest, aby mocz do badania cytologicznego osadu był najświeższy. Jeromin, Iwaszczyszyn i Miękoś twierdzą, że dla zwiększenia dokładności wyników badań cytologicznych, mocz u każdego chorego należy pobierać trzykrotnie w ciągu kolejnych trzech dni (5, 6, 7).

Reasumując należy stwierdzić, że cytologiczne badanie osadu moczu nie daje zwykle pojęcia o umiejscowieniu guza, jego budowie histologicznej i dynamice rozwoju, jednak stwierdzenie komórek nowotworowych świadczy zawsze o istnieniu ogniska nowotworowego.

WNIOSKI

1. Obecność komórek nowotworowych w moczu świadczy zawsze o istnieniu ogniska nowotworowego, jednakże bez możliwości określenia jego umiejscowienia.

2. Ujemne wyniki nie wyłączają istnienia nowotworu złośliwego w układzie moczowym.

3. Badanie cytologiczne najbardziej przydatne jest w nowotworach pęcherza moczowego.

4. Badanie cytologiczne osadu moczu będące prostym, bezpiecznym, niein wazyjnym, możliwym do wielokrotnego powtarzania, winno stosować się rutynowo w diagnostyce i monitorowaniu procesu nowotworowego.

1. 1. Bertalanffy L.: Acridine orange fluorescence in coll physiology, cytochemistry and medicine. Protoplasma B., LVII, 1963, 1/4, 51. —
2. 2. Bertalanffy F. D.: Fluorescence microskopy for cytodiagnosis of cancer. Postgrad. Med. 1960, 28, 6, 627. —
3. 3. Coven P. N.: False cytodiagnosis of bladder malignancy due to previous radiotherapy. Brit. J. Urol., 1975, 45,405 —
4. 4. El-Bolkainy M. N.: Cytology of bladder carcinoma. J. Urol., 1980, 124, 20. —
5. 5. Iwaszczyszyn J., Streszyński J., Gadel Z.: Badanie osadu moczu u chorych na raka pęcherza moczowego. Pol. Przeg. Chir., 19 75, 47, 2 a, 283. —
6. 6. Jeromin L., Stąpor K: Przydatność badań cytologicznych w rozpoznaniu nowotworów nabłonkowych pęcherza moczowego. Przeg. Lek., 1972, 2, 284. —
7. 7. Miękoś E., Majek A., Lesiewicz H: Rola cytologicznego badania moczu w diagnostyce i obserwacji chorych podejrzanych o nowotwory nabłonkowe dróg moczowych. Urol., Pol., 1987, 40, 3. —
8. 8. Miszerak J.: Badanie cytologiczne w diagnostyce urologicznej. Pol. Tyg. Lek., 1954, 9, 1379. —
9. 9. Ołowski Z: Wartość badań cytologicznych w rozpoznawaniu nowotworów złośliwych układu moczowego. Przeg. Lek., 1962, 18, 3. —
10. 10. Papanicolaou G. N., Marshall V. F.:Urine sediment samears as a diagnostic procedure in cancers of the urinary tract. Science, 1945, 101, 519.
11. 11. Rojewska J., Czaplicki AL, Szymańska K., Walczak E.: Wartość diagnostyczna cytologicznego badania moczu u chorych podejrzanych o nowotwory nabłonkowe narządów moczowych. Urol. Pol., 1986, 39, 1, 14. —
12. 12. Rojewska J., Szymańska K., Lisowska K.: Metoda fluorescencyjna wykrywania komórek nowotworów złośliwych w moczu. Diag. Lab., 1985, 3 — 4. —
13. 13. Swiesiulski S: Cytologiczne badanie osadu moczu jako przyczynek w rozpoznawczych guzach nerek. Pol. Tyg. Lek., 1970, 25, 291. —
14. 14. Twardosz W., Kwias Z.: Przydatność badań cytologicznych w guzach układu moczowego. Pol. Przeg. Chir., 1976, 48, 10, 1295. —
15. 15. Wojewski A.: Rola badań cytologicznych w diagnostyce raka stercza. Nowotwory, 1961, 11, 377.

dr med. Ferdynand Tyloch 85-635 Bydgoszcz, ul. Modrzewiowa 14 m 28