Ultrasonografia (USG) może posłużyć jako metoda do określenia pojemności pęcherza moczowego lub oznaczenia ilości moczu zalegającego (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7). Cewnikowanie stosuje się nadal powszechnie do pomiaru ilości moczu w pęcherzu, mimo że istnieje możliwość uszkodzenia cewki moczowej i zakażenia dróg moczowych (3, 4, 5, 6). Pomiar ilości moczu w pęcherzu za pomocą cystografii wykonanej w czasie urografii lub po oddaniu moczu jest niedokładny. Stosowanie bardziej precyzyjnych metod z radioaktywnymi izotopami jest skomplikowane i niewygodne jako badanie rutynowe lub powtarzalne w diagnostyce urologicznej (6).
Ultrasonografię w określeniu ilości moczu w pęcherzu wykorzystał po raz pierwszy Wiest w 1967 roku stosując projekcję A (3, 5).
W miarę doskonalenia aparatów USG pomiar ilości moczu w pęcherzu był coraz bardziej dokładny. Na ten temat ukazało się kilka prac, a autorzy ich korzystali z różnych wzorów matematycznych (3, 4, 5), wykonywali nomogramy do obliczeń (2, 3) lub korzystali z aparatu USG, który obliczał objętość z kilkakrotnych pomiarów powierzchni pęcherza wykonywanych w ściśle określonych odstępach w jednej płaszczyźnie (1).
CEL PRACY I MATERIAŁ
Celem pracy było sprawdzenie z jaką dokładnością możemy określić ultrasonograficznie ilość moczu w pęcherzu przed i po jego oddaniu. Do obliczeń zastosowano aparat ultrasonograficzny ?Combison 111 s" firmy Kretz i korzystano z wzoru mametycznego Pedersona (1975) A X B X C X 0,5236, gdzie A jest wymiarem poprzecznym pęcherza moczowego, B ? przednio-tylnym, C ? górno-dolnym. Współczynnik 0,5236 = 1/6 % (ryc. 1).
Przebadano 45 chorych skierowanych do Kliniki z powodu przeszkody podpęcherzowej lub kontrolowanych po przezcewkowej elektroresekcji gruczolaka stercza. Niektórych z nich poddano dwukrotnemu badaniu, przed i po mikcji. W ten sposób otrzymano 55 odczytów pojemności pęcherza moczowego.
Chorzy po wypiciu 3?4 szklanek płynu, czekali na moment subjek-tywnego odczucia parcia na mocz i wtedy mieli określoną ilość moczu w pęcherzu za pomocą USG. Pomiar wykonywano trzykrotnie i obliczano średnią arytmetyczną. Badani oddawali następnie mocz do pojemnika w urofluometrze Disa Typu 05 A 03 za pomocą którego dokonywano pomiaru ilości moczu wydalonego. Po mikcji ponownie dokonywano oceny ultrasonograficznej ilości zalegającego moczu w pęcherzu moczowym (trzykrotny pomiar). Jeżeli w badaniu USG nie stwierdzano obecności moczu w pęcherzu, to do obliczeń odsetka błędu wykorzystywano ilość moczu, który chory oddał do pojemnika w urofluometrze oraz pomiar USG przed mikcją. Gdy stwierdzano zaleganie moczu w pęcherzu, względnie istniały warunki, które utrudniały dokładne obliczenia USG (blizny pooperacyjne w okolicy podbrzusza, znacznego stopnia otyłość, uchyłki pęcherza) wprowadzono chorym jednorazowy cienki cewnik Tie- ' manna i ilość uzyskanego moczu oceniano w kalibrowanym naczyniu. Otrzymany wynik porównywano z wynikiem uzyskanym za pomocą USG (tab. I).
OMÓWIENIE
Jak wynika z tabeli I średni błąd wynosi ?15,2%. Należy jednak wspomnieć, że odsetek błędu kszałtuje się różnie przy małych i dużych pojemnościach pęcherza moczowego. Gdy ilość moczu w pęcherzu wynosiła do 100 ml jest on większy, co spowodowane jest małą bezwzględną wartością liczb użytych do obliczeń (Nr badania 12, 17, 23, 32, 33, 43, 51). Dla przykładu w badaniu Nr 43 różnica pomiaru wynosi 3 ml przy wartościach 12 ml w USG i 15 ml za pomocą cewnikowania, co stanowi 20,0°/o błędu.
Gdyby różnica nadal wynosiła 3 ml, ale wartości wyjściowe tzn. pomiar USG i cewnikiem wynosiłyby 112 i 115 ml lub 212 i 215 ml, to odsetek błędu wynosiłby odpowiednio 2,6 i 1,3%. Tak też należy interpretować wynik otrzymany w badaniu Nr 32 i wynoszący 54,5% błędu. Nie ma on znaczenia klinicznego, ponieważ odpowiada 6 ml moczu różnicy pomiarów.
Badając chorych z Uchyłkiem pęcherza, zaobserwowaliśmy również dość duży odsetek błędu (Nr badania 13, 18, 41). Błąd w badaniu Nr 13 wynosił 57,1%, co odpowiadało różnicy 40 ml w pomiarach USG i za pomocą cewnikowania. W naszym materiale był on największy.
Nie jest zbyt dokładny pomiar ilości moczu za pomocą USG, o ile stwierdzamy uchyłki w pęcherzu moczowym. Wzór, którym posługiwaliśmy się jest przeznaczony do obliczeń objętości form elipsoidalnych. W badaniu Nr 13 tak duży odsetek błędu spowodowany był współistnieniem uchyłka oraz małej ilości moczu w pęcherzu.
DYSKUSJA
Wyniki otrzymane przez nas są porównywalne z piśmiennictwem: Orgaz ? 12,0% (3), Poston ? 21,0% (4), Rageth ? 15,0% (5). Pomiary stają się mniej dokładne u chorych otyłych, z bliznami pooperacyjnymi podbrzusza, uchyłkami pęcherza i, jak już wspomniano, przy małej ilości moczu. Granica pęcherza jest wtedy na monitorze mało ostra. Wydaje się nam, że odsetek błędu u większości chorych jest rzeczą drugoplanową. Najistotniejsze naszym zdaniem jest nieinwazyjność metody, łatwość wykonania badania, brak przeciwwskazań i powtarzalność. Stwierdzenie zalegania moczu w pęcherzu lub jego brak po mikcji bez konieczności cewnikowania chorego, średni odsetek błędu ? 15,2 w naszym materiale, potwierdza słuszność stosowania tego badania w diagnostyce.