english version wersja do druku
	kwartalnik ISSN 0500-7208 Czasopismo punktowane przez KBN, Index Copernicus oraz w bazie GBL

Pomimo licznych badań i obfitego piśmiennictwa na temat raka stercza dotychczas nie ustalono jednolitych kryteriów co do rozpoznania, kwalifikacji i postępowania leczniczego przypadkowo odkrytego nowotworu gruczołu krokowego (TO, Tl, A).

Zależność między techniką badania histologicznego a częstością rozpoznania raka stercza jest znana. Problematyką tą zajmowało się wielu autorów (1, 3, 4, 6). Celem naszej pracy było zbadanie zależności ilości wykonanych badań histologicznych i wpływu powtórnych resekcji torebki stercza na częstość wykrywania ukrytego raka stercza.

MATERIAŁ I TECHNIKA BADANIA

W latach 1983—1985 na Oddziale Urologicznym naszego szpitala leczono 671 chorych z powodu gruczolaka stercza. U wszystkich chorych nie było podejrzenia klinicznego o raka stercza (wielokrotnie ujemne badanie palcem przez odbytnicę, normalny poziom fosfatazy w surowicy krwi i radiograficznie brak cech przerzutów do kości).

Do 1984 roku w obecności dużych, o masie ponad 30 g gruczolaków, wykonywano badania histologiczne wyrywkowo, to znaczy badano tylko część usuniętej tkanki (Stufenschnittechnik). Od 1984 roku zmieniono technikę badania, to znaczy badano cały usunięty materiał (Gesamtaufar-beitung). Całą pracę wykonano retrospektywnie. Badania statystyczne przeprowadzono testem Chi2.

WYNIKI

U 344 chorych operowanych od 01.04.1983 do 31.03.84. (grupa I) i u 327 chorych operowanych od 01.04.1984 do 31.03.1985 (grupa II) wykonano operacje wymienione w tabeli I.

Wyniki badania histologicznego usuniętych gruczolaków zestawiono w tabeli II.

W seryjnym badaniu całego materiału, liczba wykrytych raków była znacznie wyższa (grupa II). Różnica w wykryciu raka między oboma grupami była statystycznie znamienna. Chi2 — test: Chi2 = 11,27 większe Chi2c.o5 = 3,841.

U większości chorych ogniska rakowe składały się z komórek wysoko zróżnicowanych, a u żadnego nie stwierdzono komórek rakowych nisko zróżnicowanych. Różnica stopnia zróżnicowania raka między oboma grupami była również statystycznie znamienna. Chi2 — test: Chi2 = 6,64 większe Chi20,05 = 3,841.

U. 26 chorych z grupy I i II, u których stwierdzono ogniska rakowe od 1 do 12 tygodni po operacji wykonano kontrolną resekcję torebki stercza. W grupie I (5 chorych) u 3 chorych stwierdzono obecność tkanki nowotworowej, a w grupie II (21 chorych) u 6 badanych.

U pozostałych 21 chorych nie wykonano kontrolnej resekcji torebki stercza z następujących powodów:

— pojedynczego, małego, ograniczonego ogniska rakowego z wysoko zróżnicowanymi komórkami nowotworowymi,

— podeszłego wieku chorych lub złego ogólnego stanu zdrowia,

— wieloogniskowego rozsiania nowotworu z komórkami mało zróżni cowanymi,

— nie zgłoszenia się do resekcji (2 chorych z grupy II),

Spośród 9 chorych, u których ponownie stwierdzono obecność tkanki nowotworowej u 6 wykonano powtórną resekcję torebki stercza. U żad-ne

OMÓWIENIE

Częstość występowania raka stercza po adenomektomii wynosi od 3,5% do 9.5%, w materiale po resekcji gruczolaka od 8,0% do 24,0% (3, 5, 8). Różnica ta niewątpliwie jest następstwem badania różnych warstw stercza. Podczas wyłuszczania gruczolaka, ogniska rakowe zlokalizowane

w torebce chirurgicznej prostaty pozostają nietknięte i dlatego nowotwór zostaje rzadziej rozpoznany. Natomiast w materiale resekcyjnym oprócz tkanki gruczolakowatej znajdują się też skrawki tkanki pobranej z torebki chirurgicznej stercza. Badania patologiczne wykazały, że tylko 10% raków rozwija się w środku gruczolaka. Liczba rozpoznawania ognisk raka wzrasta w kierunku torebki chirurgicznej stercza. Ogniska raka stercza pozostają również nie rozpoznane w razie niekompletnej resekcji przezcewkowej (5, 6, 8). W naszym materiale podczas pierwszej resekcji torebki stercza stwierdziliśmy komórki nowotworowe u 34,5% chorych, a w czasie powtórnej resekcji tylko u 1 chorego na 9 badanych. Inni znaleźli komórki nowotworowe w powtórnej resekcji u 24,0°/o chorych, a po wtórnym radykalnym usunięciu stercza u 50,0—80,0%. Z punktu widzenia patologa powinno się resekować prostatę nie tylko z poszczególnych jej kwadrantów do oddzielnych naczyń, ale również przesłać do badania oddzielnie tkankę ze środka gruczolaka i z jego zewnętrznej warstwy. U młodszych chorych z przypadkowo rozpoznanym, ukrytym rakiem stercza zawsze należy wykonać wtórną resekcję torebki stercza (4, 5, 6, 8).

Z naszych obserwacji wynika, że wybiórcze, częściowe badanie usuniętego gruczolaka ma charakter przypadkowy i jest niedokładne. Badanie histopatologiczne, seryjne, całej usuniętej tkanki pozwala 3-krotnie częściej wykryć raka.

U 75,0% naszych chorych rozpoznaliśmy wysoko zróżnicowanego raka stercza, u żadnego nie stwierdziliśmy nisko zróżnicowanych komórek nowotworowych. Stopień zróżnicowania komórek nowotworowych odgrywa dużą rolę w rozpoznawaniu i leczeniu ukrytego raka. Ogniska rakowe z wysoko zróżnicowanymi komórkami nowotworowymi, podczas badania wybiórczego łatwo przeoczyć lub pomylić z nietypową hiperplazją. Natomiast nisko zróżnicowane komórki nowotworowe łatwiej odgraniczyć od komórek dysplastycznych, a tym samym pewniej rozpoznać. Obecność dużej dysplazji komórek stercza zwiększa też możliwość istnienia komórek nowotworowych (1, 4).

Poglądy na leczenie ukrytego raka stercza nie są jednolite i zależą od ilości ognisk raka, złośliwości komórek, wieku i stanu chorego (2, 5, 7). Począwszy od obserwacji (Al-Tla, Gl) a skończywszy na radykalnej prostatektomii (A2-Tlb, G2—G3). Całkowite wyleczenie chorego z ukrytym rakiem stercza za pomocą przezcewkowej elektroresekcji jest możliwe wyłącznie w przypadku pojedynczego ogniska i wysokiego zróżnicowania komórek nowotworowych (2—3, 5—7).

WNIOSKI

1. Seryjne badanie histologiczne całego gruczolaka stercza zwiększa liczbę rozpoznanych ukrytych raków prostaty,

2. Ogniska rakowe z komórek wysoko zróżnicowanych łatwo przeoczyć podczas wybiórczego badania histopatologicznego,

3. W razie rozpoznania ogniska nowotworowego w usuniętym gru czolaku należy wtórnie resekować torebkę stercza.

1. 1. Battaglia S., Barbolini C, Botticelli A. R.: Early (stage A) protatic cancer IV. Methodological criteria for histopathological diagnosis. Virchows Arch., 1979, 382, 245. —
2. 2. Beynom L. L., Busuttil A., Newsam J. E., Chisholm C. D.: Incidental carcinoma of the prostate: selection for deferred treatment. Brit. J. Urol., 1983, 55, 733. —
3. 3. Denton S. E., Choy S. H,, Valk W. L.: Occult prostatic carcinoma by the step section techniąue of the surgical specimen. J. Urol., 1965, 93, 296. —
4. 4. Epstein J. I., Cho K. R., Quinn B. D.: Relationship of severe dysplasia to stage A (incidental) adenocarcinoma of the prostate. Cancer, 1990, 65, 2321. —
5. 5. Faul P., Partecke C: Klinische Bedeutung und Problemstellung des inzidentellen Prostatakarzinoms. Akt. Urol. 1990, 20, 1. —
6. 6. Sheldon C. A,, Williams R. D., Fraley E. E.\\\\ Incidental carcinoma of the prostate: a revew of the literature and critical reappraisal of classification. J. Urol., 1980, 124, 763. —
7. 7. Voges G., Hohenfellner R.: Prostatakarzinom: Keine Behandlung — eine Option bei klinisch lokalisiertem Tumor? Akt. Urol., l990, 21, 232. —
8. 8. Wernert N., Goebbels R., Dhom G.; Ma-lignitatsgrad und klinisches Stadium T0-T3 beim Prostatakarzinom. Urologe A, 1986, 25, 55.

dr med. Tadeusz Zajączkowski, 4300 Essen 12, RFN, Hospital Str. 24, Marienhospital, Urologische Abteilung.