PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

JULIUS BRUCK (1840-1902) - WROCŁAWSKI DENTYSTA. ENDOSKOPIA MIĘDZY PH. BOZZINIM A M. NITZE
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1996/49/1.

autorzy

Tadeusz Zajączkowski, Andreas Paul Zamann, Anton Michael Zamann
Z Oddziału Urologicznego Marienhospital w Essen, Niemcy.
Ordynator: prof. dr med. Winfried Straube.

słowa kluczowe

Historia - endoskopia - Julius Bruck

Julius Bruck urodził się 6 października 1840 r. we Wro- cławiu jako najstarszy syn zna- nego wówczas wrocławskiego dentysty. Bardzo wcześnie za- interesował się stomatologią dzięki ojcu, który dostrzegł ta- lent syna i właściwie go ukie- runkował. Julius Bruck studiował we Wrocławiu, Berlinie, Bonn i w Paryżu. W roku 1858 mając lat 18 ukończył stomatologię. W 1866 doktoryzował się w Er- langen. A w roku 1871 habili- tował się we Wrocławiu. Jako docent, otworzył w roku 1873 prywatnie, własny- mi środkami finansowymi In- stytut Stomatologiczny, który był powiązany z Uniwersyte- tem Wrocławskim.


Jego instytut miał charakter nie tylko usługowy, lecz również dydaktyczny dla studentów stomatologii.


J. Bruck jako jeden z pierwszych zajął się oświetleniem jamy ustnej i pęcherza moczowego rozżarzonym do białości drucikiem platynowym (1). Tak więc po- czynił pierwsze kroki od galwanokaustyki do galwanoendoskopii. Jego urethro- skop nie znalazł zbyt wielu zwolenników. Niemniej doskonalił swój aparat – uda- ło mu się w roku 1867 oziębić świecący, gorący drucik platynowy (ryc. 2). W 1890 r. Instytut Stomatologiczny Bruck’a został oficjalnie uznany jako Ka- tedra Uniwersytetu i odkupiony przez Państwo. W 1891 r. J. Bruck został miano- wany profesorem i kierownikiem Oddziału Technicznego (Zahntechnische Abte- ilung). W roku 1895 ze względów zdrowotnych przeszedł na emeryturę. Julius Bruck zmarł w 1902 we Wrocławiu. Grób jego znajduje się do dzisiaj na Cmentarzu Żydowskim we Wrocławiu (2, 3).


ENDOSKOPIA – PRZEGLĄD HISTORYCZNY


Pierwsze próby oglądania od zewnątrz jam ludzkiego ciała są opisane w róż- nych kulturach starożytnych społeczeństw. W tym czasie endoskopowano za po- mocą wzierników odbytnicę, pochwę, nos i gardło. Do oświetlenia używano prze- ważnie światła słonecznego.


Na początku naszego tysiąclecia Albukasim oświetlał wnętrze pochwy za po- mocą światła słonecznego odbitego od lusterka. Giulio Caesare Aranzio używał w 1587 “Camera obscura” do oglądania wnętrza nosa, a w XVII wieku Francuz Pierre Borell wynalazł zwierciadło wklęsłe. W tym też wieku Pierre Franco zajął się endoskopią kobiecej cewki. Najpierw poszerzał ją cienkim dwuramiennym dyktatorem i wtedy dopiero wprowadzał endoskop i oglądał cewkę. Nowoczesna endoskopia zaczęła się rozwijać przed 190 laty.


W wykonaniu cystoskopu trzeba było rozwiązać 3 problemy: pokonanie wą- skiego i trudnego do pasażu kanału, jakim jest cewka moczowa; oświetlenie pę- cherza; przeniesienie obrazu z pęcherza do oka.


Najważniejszym problemem było dojście do pęcherza moczowego. Trudności te pokonano już w czasach antycznych, ponad 2500 lat temu, za pomocą cewni- ka. Tak więc cewnik można nazwać praprzodkiem wszystkich cystoskopów. Cew- nik służył nie tylko jako dojście do pęcherza, ale również do jego wypełnienia, płukania i opróżnienia w przypadku zastoju czy zatrzymania moczu. Źródłem światła do oświetlenia jam ciała i wnętrza pęcherza było najczęściej światło słoneczne, świece i różnego rodzaju lampki.


Nierozwiązanym dostatecznie problemem pozostawał nadal transport obrazu do oka badającego pomimo, że mikroskop znano już od 300 lat. W praktyce nie wiedziano również w jaki sposób równocześnie wprowadzić do pęcherza optykę i światło.


W roku 1806 Philip Bozzini z Frankfurtu wynalazł “Lichtleiter”. Przy pomocy dwu- albo 4-ramiennego wziernika poszerzał cewkę. Przez wziernik można było wprowadzić instrument do pęcherza, oświetlić go świecą i wykonać diagnostycz- ne lub terapeutyczne zabiegi. Instrument ten ze względu na słabe oświetlenie pęcherza i bolesne wziernikowanie nie znalazł uznania i został zapomniany.


W roku 1826 Francuz Pierre Segalas przedstawił swój “speculum urethrocy- stique” w formie lejka oświetlanego za pomocą świec. Segelas widział ziarninę cewki oraz rozpoznał i kauteryzował kamień w pęcherzu u 3-letniej dziewczynki.


Podobny instrument przedstawił w roku 1827 John Fisher z Nowego Jorku.


Jego instrument był bardziej skomplikowany. Światło było rzucane do pęcherza przez dwie rurki i dwa lusterka. Przez soczewkę można było widzieć ostry obraz pęcherza, ale światło było zbyt słabe aby ocenić jego śluzówkę.


W roku 1833 zademonstrował Gabriel Guilion “speculum ureteri”. Był to apa- rat podobny do Segelas’a, ale łatwiejszy w obsłudze. Antonin Jean Desormeaux przedstawił w 1853 r. Paryskiej Akademii Nauk Medycznych swój endoskop. Za jego pomocą badał Desormeaux całą cewkę, i jak twierdził, mógł też rzucić okiem na pęcherz moczowy. Do oświetlenia uży- wał gasogenową lampę z mieszanką alkoholu i terpentyny. Reflektor i rurka en- doskopowa były ze sobą połączone. Aparat był sztywny, skomplikowany i niepo- ręczny dla operatora. Dlatego był przez jego twórcę i zwolenników wielokrotnie ulepszany. On też rozpropagował określenie “endoskopia”. Podobny endoskop, ale mniej skomplikowany przedstawił w roku 1865 Fran- cis Richard Cruise z Dublina. Jako źródła światła użył lampy naftowej.


W roku 1867 E. Endrews wprowadził do instrumentu Desormeaux lepsze źródło światła w postaci drucika magnezji.


W 1870 Ernst Fiirstenheim z Berlina przedstawił swój Endoskop oparty na ulepszonym instrumencie Desormeaux i Cruise. Aparat ten ze względu na różno- rodne jego kształty i wielkości, a tym samym możliwość wielostronnej używal- ności był bardzo ceniony przez wielu lekarzy niemieckich.


W roku 1874 wiedeński lekarz Josef Griinfeld opublikował pracę o badaniu cewki i pęcherza moczowego. Skonstruował on bardzo praktyczne cystoskopy oparte głównie o francuskie instrumenty. Do oświetlenia używał światła lampy naftowej albo słonecznego. Światło kierował za pomocą lusterka laryngologicz- nego umieszczonego na czole. Usuwał on małe nowotwory z pęcherza moczo- wego. Nowością w jego aparatach było wmontowanie szkiełka na końcu cysto- skopu. Zapobiegało to pryskaniu moczu chorego na twarz badającego (4,5,7,8,10).


ZNACZENIE PRACY BRUCK’A DLA UROLOGII


1845: Moritz Heider z Wiednia zastosował po raz pierwszy żarzący się drucik platynowy do zniszczenia nerwu zęba. Od tego czasu nastąpiło wszechstronne zastosowanie rozżarzonego do białości drucika platynowego w medycynie.


1854: Albrecht Theodor Middeldorpf opublikował we Wrocławiu książkę “O zastosowaniu galwanokaustyki w medycynie” (Die Gahanokaustik ein Beitrag zur operativen Medicin). Przede wszystkim wykorzystano w tym czasie elektro- termiczny efekt prądu do niszczenia tkanek (4, 5).


J. Bruck zainspirowany tą książką i prawdopodobnie obserwacją podobnych doświadczeń w czasie studiów w Paryżu żywo zajął się tym zagadnieniem. Pracę swoją opublikował w formie broszury. Praca Juliusa Bruck’a opublikowana w roku 1867 wniosła trzy epokowe rozwiązania w konstrukcji cystoskopu. Po pierw- sze zainstalowanie źródła światła na końcu cystoskopu. Odpadł tu problem trans- portu światła i jego utrata (ryc. 3). Poza tym Bruck jako pierwszy zastosował w tym czasie najsilniejsze osiągalne źródło światła, jakim był rozżarzony drucik platynowy. Problem dostatecznego ochłodzenia gorącego drucika rozwiązał Bruck w ten sposób, że otoczył go mocną, o podwójnej ścianie, rurką szklaną (8×2 cm) i skonstruował urządzenie do stałego przepływu zimnej wody. W przeciwień- stwie do Bozzini’ego i dalszych konstruktorów Bruck używał swój instrument do pośredniego oświetlenia pęcherza wprowadzając go do pochwy lub do odbytnicy. Wnętrze pęcherza oglądał przez wziernik przezcewkowy. Wprowadzone źródło światła do odbytnicy czy pochwy miało wystarczyć, aby wypełniony wodą pę- cherz moczowy można było obejrzeć przez prostą rurkę wprowadzoną przez cewkę do pęcherza. Znacznie później Pozner wypróbował tę metodę i stwierdził, że źródło światła było za słabe, aby oświetlić wnętrze pęcherza (6). Niemniej jego pomysł i doświadczenia opisane w 1867 w broszurze przyczyniły się nie- wątpliwie do wynalezienia żarówki. Bruck skonstruował swój instrument przede wszystkim do oświetlenia jamy ustnej i diafanoskopii miazgi zęba.. W roku 1875 ginekolog Schramm-Vogelsang z Drezna jako pierwszy zastoso- wał wynalazek Bruck’a do przezpochwowej diafanoskopii jamy brzusznej u ko- biet z guzami jajnika i macicy. Schramm zapozał swojego młodego asystenta M. Nitze z praktycznym użyciem diafanoskopu Bruck’a w Klinice. Fakt ten miał zasadnicze znaczenie i duży wpływ na konstrukcję przyszłego cystoskopu. Zain- spirowany tym instrumentem młody Nitze z energią zajął się problemem endo- skopii. Rok później przedstawił swój własny model cystoskopu z dwoma istotny- mi inowacjami w porównaniu z jego poprzednikami: źródło światła umieścił na końcu cystoskopu i powiększył pole widzenia za pomocą odpowiedniej kombina- cji soczewek (5, 6).


M. Nitze jest powszechnie uznawany za wynalazcę nowoczesnego cystosko- pu, chociaż jego pierwsze cystoskopy i konieczne urządzenia dodatkowe były skomplikowane i nieporęczne. Prawdopodobnie i ten cystoskop podzieliłby losy swych poprzedników bez wynalezienia żarówki przez Edisona. Historycznym znaczeniem było umieszczenie źródła światła na końcu cystoskopu. Najpierw był to drucik platynowy ochładzany wodą, jak u Bruck’a. Później zastąpiła go mała żaróweczka elektryczna ? “Mignonlampchen”. Leiter i Nitze w 1886 zainstalo- wali tę żarówkę na końcu cystoskopu. Dalszymi udoskonaleniami Nitze’go były: urządzenie do płukania pęcherza, kanał do wprowadzenia instrumentu robocze- go, powiększenie obrazu i jego prawidłowe oddanie poprzez konstrukcję optycz- nego aparatu w formie kombinacji soczewek i czterokątnego szklanego pryzma- tu. W następnych 80. latach ciągle ulepszano cystoskop Nitze’go. Jego kształt i zasadnicza konstrukcja przetrwała do dnia dzisiejszego. Tylko oświetlenie prze- niesiono w latach 60 tego wieku, po wynalezieniu tzw. zimnego światła (optycz- ne włókna szklane), na zewnątrz ciała badanego tak jak to zapoczątkował Bozzi- ni (4, 5, 7, 8, 9).


Wielu historyków medycyny uważa, że od wynalezienia praktycznego cysto- skopu przez Nitze’go datuje się początek samodzielnej urologii. Pośrednie oświe- tlenie ? diafanoskopia, wprowadzona przez Bruck’a, jest obecnie stosowana w urologii wyłącznie w pobieżnym badaniu wodniaka jądra.


NAJWAŻNIEJSZE PUBLIKACJE BRUCK’A


1.Die Krankheiten des Zahnfleisches. Leipzig 1865;


2.Das Urethroskop zur Durchleuchtung der Blase und ihrer Nachbarteile und das Stomatoskop zur Durchleuchtung der Zdhne und ihrer Nachbarteile. Breslau, 1867(1);


3.Die angeborenen und erworbenen Defekte des Gesichts und der Kiefer. Breslau, 1870. (Atlas);


4.Beitrdge zur Histologię und Pathologic der Zahnpulpa. Breslau, 1871 (pra- ca habilitacyjna).

piśmiennictwo

  1. ? 1. BruckJ. jun.: Das Urethroskop und Stomatoskop durch galvanisches Gliilicht.
  2. Maruschke & Berendt, Breslau, 1867;
  3. ? 2. EnserN:. Prof Julius Bruck - Pionier der Zahnheilkunde. ZM, 1992, 22, 68;
  4. ? 3. Fischer /.: Biographisches Lexikon der hervorragenden Arzte der letzten funfzig
  5. Jahre. 1962, Band 1, Urban & Schwarzenberg, Munchen, Berlin;
  6. ? 4. GrafH.: Endoskopie, ihre Entwicklung von einfachen Einblick durch ein Rohr bis
  7. zum Farbfernsehen aus dem Kórperinneren. Elektromedizin. 1968, 13, 50;
  8. ? 5. Lesky E.: Vom Lichtleiter zum Zystoskop. Med.Monatsspiegel. 1966, 76;
  9. ? 6. Nitze M.: Lehrbuch der Kystoskopie. (Reprint 1978), Springer, Berlin, Heidelberg,
  10. New York;
  11. ? 7. Noske H.D., Breitwieser P.: Zur Geschichte der urologisch-endoskopischen Diagno-
  12. stik. Munch. med. Wschr., 1973, 115, 1927;
  13. ? 8. Reuter H.J.: Geschichte der Endoskopie (19-20. Jahrhundert). Hyg. + Med., 1987,
  14. 12, 160;
  15. ? 9. Scott W. W. jr.: The development of the cystoscope. Invest. urol., 1969, 6, 657;
  16. ? 10. Zamann A.P:. Die geschichtliche Entwicklung der transurethralen Operationsme-
  17. thoden bei Blasensteinleiden und der Einsatz dieser neuen Techniken bei Speichelsteinen.
  18. Dissertation, Munster, 1994.