W diagnostyce zwężeń cewki moczowej wykonuje się badania radiologiczne, endoskopowe, urodynamiczne, ultrasonograficzne i laboratoryjne (1, 2, 4, 7, 9, 10). Badania te mają zlokalizować zwężenie, określić jego długość, wykazać sprawność opróżniania pęcherza, stan górnych dróg moczowych i nerek oraz współistnienie zakażenia dróg moczowych.
Z badań urodynamicznych praktyczne zastosowanie u chorych ze zwężeniami cewki moczowej ma tylko uroflowmetria. Ocenia szybkość przepływu moczu przez cewkę, a więc pośrednio określa szerokość światła cewki moczowej. Szybkość przepływu jest wynikiem siły wypieracza pęcherza i oporów w cewce moczowej (5, 6, 8). Dla oceny przepływu cewkowego oblicza się następujące parametry:
czas rozpoczęcia mikcji — w sek
czas mikcji — w sek
czas wzrostu krzywej mikcji — w sek
objętość mikcji — w ml
maksymalny przepływ — w ml/sek
średni przepływ — w ml/sek
Dla prawidłowej oceny krzywej uroflowmetrycznej objętość wydalanego moczu u dorosłych musi być większa niż 150 ml, u dzieci do 7 r. życia powyżej 50 ml, a powyżej 8 r. życia 100 ml (3, 5). U zdrowego człowieka krzywa uroflowmetryczna charakteryzuje się szybkim i stromym wzrostem przepływu. Czas osiągnięcia maksymalnego przepływu nie przekracza 1/3 czasu przepływu (ryc. 1).
Zaburzenia w opróżnianiu pęcherza powodują zmiany w krzywej uroflowmetrycznej. W zwężeniach cewki moczowej uroflowmetria charakteryzuje się spłaszczeniem krzywej, zmniejszeniem różnicy między maksymalnym a średnim przepływem oraz wydłużonym czasem mikcji.
MATERIAŁ I METODA
W Klinice Urologii AM w Łodzi w latach 1987-1990 leczono 44 chorych z powodu zwężenia cewki moczowej. W diagnostyce przedoperacyjnej i w kontrolach pooperacyjnych wykonano uretrografię, uretroskopię, Uroflowmetrię i badania laboratoryjne. Chorych operowano 3 metodami. W grupie I u 10 chorych uzupełniono operacyjnie wycięte zwężenie cewki moczowej siatkowatym przeszczepem naskórkowym. W grupie II u 20 chorych zwężenie leczono rozcięciem wewnętrznym i szynowano je spiralą cewkową. W grupie III u 14 chorych po rozcięciu wewnętrznym zwężenia wprowadzono endoskopowo siatkowaty przeszczep naskórkowy, obszyty na spirali cewkowej.
Wartości średniego przepływu cewkowego w grupie I wynoszą średnio przed operacją 1,73 ml/sek, po operacji 10,7 ml/sek.Oceniając wartości uroflowmetrii oraz na podstawie uretrografii i uretroskopii u 9 chorych uzyskano wynik dobry. U wszystkich operowanych dorosłych wartości średniego przepływu wynoszą powyżej 8 ml/sek, jednak 1 chorego sklasyfikowanojako wynik z poprawą, ponieważ uretrograficznie i uretroskopowo stwierdzono przewężenie w dystalnej części wstawki przeszczepu. U 2 dzieci wartości średniego przepływu 5,2 ml/sek mieszczą się w granicach normy.
W grupie II wartości średniego przepływu przed operacją wynoszą średnio 1,94 ml/sek, zaś po operacji 9,78 ml/sek. Wyniki badań przedstawiono w tabeli III. Na podstawie badań uroflowmetrycznych, uretrograficznych i uretroskopowych 12 chorych sklasyfikowano jako wynik dobry, u 7 stwierdzono poprawę z wartościami średniego przepływu 6-8 ml/sek oraz u 1 chorego pełny nawrót zwężenia.
W grupie III wartości średniego przepływu przed operacją wynoszą średnio 1,21 ml/sek, a po operacji 11,48 ml/sek.
U 13 chorych uzyskano wynik dobry. U 1 chorego (nr 8) wczesny wynik był dobry, jednak po 3 miesiącach stwierdzono spadek wartości średniego przepływu do 4,4 ml/sek i uretroskopowo przewężenie długości 3 mm.
OMÓWIENIE
Uroflowmetria jest ogólnie uznanym i stosowanym badaniem w diagnostyce zwężeń cewki moczowej oraz w kontrolach pooperacyjnych (1, 2, 4, 7, 8, 9, 10). Większość autorów opiera się na wynikach maksymalnego przepływu cewkowego. Hauri i Sachse uważają, że maksymalny przepływ cewkowy powyżej 8 ml/sek świadczy o sprawnej mikcji i chory nie wymaga interwencji chirurgicznej (4, 9). W moich badaniach przyjąłem jako granicę także 8 ml/sek, ale w wartościach średniego przepływu cewkowego. Należy podkreślić, że oceniając wartości średniego przepływu podwyższa się próg kwalifikacyjny wyników dobrych, gdyż różnica między średnim a maksymalnym przepływem wynosi średnio 5-10 ml/sek. W badaniach stwierdzono korelację między wartościami uroflowmetrii a wynikami badań uretrog-raficznych i uretroskopowych. W ocenie pooperacyjnej uroflowmetria umożliwia wykrycie zwiększonych oporów w cewce moczowej i sygnalizuje konieczność wykonania dalszej diagnostyki. Jest badaniem nieinwazyjnym i pozwalającym w sposób pośredni określić światło cewki moczowej.
WNIOSKI Uroflowmetria:
1. jest cennym i nieinwazyjnym badaniem, umożliwiającym ocenę oporów
w cewce moczowej,
2. nadaje się do oceny zwężeń cewki moczowej i wyników leczenia,
3. powinna być stosowana w pierwszej kolejności w diagnostyce zwężeń cewki
moczowej.
dr hab. med. Andrzej Prelich
93-513 Łódź, ul. Pabianicka 62
Klinika Urologii AM