OCENA PORÓWNAWCZA BADAŃ USG I HISTOPATOLOGICZNYCH STERCZA U CHORYCH Z ZATRZYMANIEM MOCZU Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1990/43/4.
autorzy
-
Andrzej Prelich, Kamil Burzyński, Mariusz Blewniewski
- Z Kliniki Urologii Instytutu Chirurgu AM w Łodzi
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. L. Jeromin
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. med. A, Sołtysiak
streszczenie
- Omówiono wartość ultrasonografii przezodbytniczej w diagnostyce chorób stercza, ze szczególnym uwzględnieniem raka. U 97 chorych. z zatrzymaniem moczu wykonano rektalne USG stercza i zweryfikowano je z badaniem histopatologicznym wyciętych skrawków. Zgodność badania USG i histopatologicznego uzyskano w 71,1%. W 25,8% badanie histopatologiczne nie potwierdziło rozpoznanego ultrasonograficznie raka stercza, a w 3,l% uzyskano USG wynik fałszywie ujemny.
Badanie palpacyjne gruczołu krokowego, szczególnie w rozpoznawaniu raka, obarczone jest znacznym odsetkiem błędów (5, 10, 12, 13). Zmiany dostępne badaniu palpacyjnemu uzyskują potwierdzenie histopatologiczne w około 50,0% (5, 13, 18). Około 20,0% zmian zlokalizowanych w części brzusznej gruczołu krokowego jest niedostępne badaniu palpacyjnemu (1, 3, 10, 16). Wprowadzenie USG do oceny gruczołu krokowego znacznie poprawiło diagnostykę stercza (2, 7, 12). W ocenie USG stercza korzysta się z badań przezbrzusznych, przezcewkowych, rektalnych i kroczowych (3, 10). Największą wartość ma metoda rektalna, wprowadzona przez Watanabe w 1967 r. (2, 3, 4, 6, 11, 19). Sondą rek-talną można ocenić wielkość, strukturę i torebkę gruczołu krokowego oraz pęcherzyki nasienne (2, 3, 4, 5, 8, 11, 12, 15, 17, 19). Wraz z udoskonaleniem metod USG zwiększył się odsetek rozpoznań wczesnych postaci raka. Biopsje pod kontrolą USG potwierdzają rozpoznanie raka stercza w granicach 80,0%?97,0% (4, 8, 10, 12, 13, 19), jednakże w piśmiennictwie podaje się, że spostrzegano fałszywie dodatnie wyniki aż do 30,0% (5, 9, 20). Część zmian ultrasonograficznych gruczołu krokowego, budzących podejrzenie raka, występuje w postaci rozlanej, gdy nie stwierdza się ewidentnego ogniska, z którego można pobrać wycinek (2, 4, 13, 14).
CEL PRACY
Celem naszej pracy było porównanie badań USG u chorych z zatrzymaniem moczu z wynikami badań histopatologicznych skrawków stercza, pobranych w czasie elektroresekcji. Do badań zakwalifikowano chorych z zatrzymaniem moczu, u których palpacyjnie nie stwierdzono ewidentnych zmian, budzących podejrzenie raka.
MATERIAL I METODA
W Klinice Urologu AM w Łodzi w ostatnim okresie wykonano u 97 chorych z zatrzymaniem moczu USG gruczołu krokowego a następnie TUR. Wiek chorych wahał się od 53 do 91 lat, średnio 71,6 lat. Bada-
nie USG wykonano w Zakładzie Diagnostyki Obrazowej AM w Łodzi (kierownik: prof. dr hab. med. T. Pertyński). Do badania użyto ultrasonografu firmy Bruel-Kjaer, model 1846 z doodbytniczą sondą wirującą o częstotliwości 3,5 Mhz. Chorego badano w ułożeniu na lewym boku, po wcześniejszym opróżnieniu jelita grubego. Elektroresekcję gruczołu krokowego wykonano w znieczuleniu nadoponowym, a wycięte skrawki zbadano histopatologicznie w Zakładzie Patomorfologii Woj. Szpitala Zespolonego im. M. Kopernika (kierownik: dr M. Matyjkows-ka).
WYNIKI BADAŃ
Wśród 97 chorych uzyskano u 34 obraz USG odpowiadający rakowi stercza oraz u 63 chorych gruczolaków! okołocewkowemu. Obraz raka charakteryzował się zmianami hyperechogenicznymi w obrębie płatów stercza oraz zmianami ogniskowymi okołotorebkowymi w częściach bocznych i brzusznej gruczołu krokowego (ryc. 1).
W gruczolaku okołocewkowym obserwowano powiększenie stercza w całości, struktura zazwyczaj była jednorodna, jednakże u niektórych chorych obserwowano niejednolitą strukturę bez wyraźnych zmian ogniskowych (ryc. 2).
Średni wiek chorych z cechami raka stercza w obrazie USG wynosił 72,9 lat a dla chorych z obrazem gruczolaka okołocewkowego 70,8 lat. Badaniem histopatologicznym uzyskano u 81 chorych rozpoznanie: adenoma prostatae, u 4 chorych: adenoma prostatae et Prostatitis oraz u 12 chorych: carcinoma prostatae. Wyniki badań USG i histopatologicznych przedstawiono w tabeli I.
Wśród 34 chorych, u których stwierdzono ultrasonograficznie raka stercza, uzyskano potwierdzenie histopatologiczne tylko u 9 chorych, co stanowi 26,5%> zgodności, natomiast w grupie gruczolaków okołocewkowych uzyskano potwierdzenie histopatologiczne u 60 chorych, co stanowi 95,2%. W grupie gruczolaków nie rozpoznano USG raka stercza u 3 chorych, co stanowi 4,8%. W całej grupie 97 chorych, w 71,1% uzyskano potwierdzenie histopatologiczne badania USG. W 25,8% badanie histopatologiczne nie potwierdziło rozpoznania USG raka stercza. W 3,1% uzyskano wynik fałszywie ujemny. Dane te przedstawiono w tabeli II.
OMÓWIENIE
Wartość ultrasonografii przezodbytniczej dla rozpoznawania chorób gruczołu krokowego jest ogólnie uznana, jednakże w piśmiennictwie spotyka się do 30,0% wyników fałszywych. Uzależnione jest to z jednej strony od doświadczenia badającego, a z drugiej podobieństwa w obrazie USG dla różnych stanów chorobowych stercza (2, 5, 9, 13, 14). Obraz USG raka wysokoróżnicowanego jest mało charakterystyczny i może przypominać rozrost gruczolakowaty (9, 15). Toczące się lub przebyte procesy zapalne stercza mogą sugerować obraz raka (3, 4, 5, 9). W przedstawionej grupie wykluczyliśmy chorych z ewidentnymi zmianami nowotworowymi, szczególnie tych, u których proces nowotworowy toczył się w pobliżu torebki gruczołu krokowego. Uzyskanie 71,1% zgodności USG z badaniem histopatologicznym jest porównywalne z danymi z piśmiennictwa.
WNIOSKI
1.USG gruczołu krokowego sondą rektalną winno być badaniem rutynowym.
2.Uzyskane wyniki USG muszą być weryfikowane histopatologicznie.
3.Elektroresekcja umożliwia rozpoznanie histopatologiczne zmian zlokalizowanych w części brzusznej stercza.
4.Chorzy z zatrzymaniem moczu i podejrzeniem raka stercza w badaniu USG winni być kwalifikowani do elektroresekcji.
piśmiennictwo
- 1. Alken C. R: Fruhddiagnose und Therapie des Prostata-Karzinoms in Frage
- gestellt. Dt. Arzteblatt, 1979, 11, 702. ? Z. Frentzel-Beyme B., Schwarz J., Aurich
- B.: Das Bild des Prastataadenoms und -karzinoms bei der trenjsrektalen Sonograp
- hie. Fortschr. Rantgemstr., 1982, 137, 261. ? 3. Frentzel-Beyme B., Schwartz J,, Au
- rich B.: Die tranisrektale Prostatasomograpniie. CT ? Sanographie, 1982, 2, 68. ?
- 4. Frentzel-Beyme B., Ledwa D: Die Echomorphologie der Prostata. Ultraschall,
- 1986, 7, 7. ? 5. Fritzsche P. J., Axford P. D., Ching V. C, Rosenąuist R W., Moore
- H. J.: Correlation of transrectal sonographic findings in patients with suspected
- and unsuspected prostatic disease. J.Urol., 1983, 130, 272. ? 6. Gammelgaard J.,
- Holm H. IŁ: Transurethral and transrectal ultrasonic scanning in urology, .J. Urol.,
- 1980, 124, 863. ? 7. Gomuła A., Stawarz B.: Ultrasonografia w diagnostyce chorób
- gruczołu krokowego. Pol. Przeg. Rad., 1985, 49, 54. ? 8. Harada K., Tanahaski Y.,
- Igari D., Numata /., Orikasa S.: Clinical evaluation of inside echo patterns in
- gray scale prostatic echography. J. Urol., l980, 124, 216. ? 9. Hastak S. M., Gam
- melgaard J., Holm H. H.: Ultrasonically guided transperineal biopsy in the diag
- nosis of prostatic carcinoma. J. Urol., 1982, 128, 69. ? 10. Koci K., Vomdcku V,:
- Tramsabdominal ultrasonotomography of prostatic carcinoma, Int. Urol. Nephrol.,
- 1984, 16, 30.
- 11. Krzeski T., Borówka A., Borkowski A., Stafiej P., Wolski Z.: Ultrasono
- graficzne badanie gruczołu krokowego na drodze śródodbytniczej. Pol. Przeg. Rad.,
- 1985, 49, 58. ? 12. Leńko J.: Rak stercza. Urol. Pol., 1984, 37, 245. ? 13. Noga A,
- Szkodny A., Jeleń Z.: Przydatność badań ultradźwiękowych w różnicowaniu gru
- czolaka i raka stercza. Ural. Pol., 1986, 39, 22. ? 14. Peeling W. B., Griffiths G. J.:
- Imaging of the prostate by ultrasound. J.Urol., 1984, 132, 217. ? 15. Penkert A,
- Ristau V.: Vergleich von Prostatasonogrammcn und den daz.ugehor.igen bistolo-
- gischen Groissflachen.schnitten. Ultraschall, 1986, 7, 17. ? 16. Prajsner A., Michalik
- J., Szkodny A.: Rak incydentalny w gruczolaku stercza U chorych leczonych przez
- cewkową elektroresekcją <(PERS), Urol. Pol., 1987, 40, 302. ? 17. Reindl P.: Die
- transrektale Sonographische Untersuchung des Prostatakarzinoms. Fortschr. Ron-
- tenstr., 1982, 136, 439. ? 18. Stąpor K., Kużmicka J.. Eichelkraut A., Jeromin L.,
- Prelich A.. Wiśniewski J,, Sosnowski M., Janiak Z.: Ocena porównawcza badań
- histopatologicznych i cytologicznych w rozpoznawaniu raka stercza. Urol. Pol., 1983,
- 36, 59. ? 19. Watanabe H., Ohe H.: Diagnostic accurancy and its limitation in pro
- static cancer bv means of transrectal ultrasonography. Ultrasound Med. Biol.,
- 1982, 8, Suppl., 1, 205. ? 20. Zdrojowy R.: Ocena kliniczna biopsji stercza nadzo
- rowanych ultrasonograficznie. Urol. Pol., 1988, 41, 184.
|