DYSURIA I CZĘSTOMOCZ U CHORYCH NA RAKA STERCZA
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1986/39/4.

Wielu chorych na raka stercza zgłasza głównie dolegliwości dysurycz­ne i częstomocz całodobowy. U większości z nich, bez względu na stadium zaawansowania klinicznego, są one tak nasilone, że uniemożliwiają nor­malne bytowanie, a nawet kilkugodzinny, nieprzerwany sen (1, 4, 9).

Leczenie, z reguły mono- lub chemioterapia i rzadziej telegammatera­pia, przynosi złagodzenie dolegliwości niewielu chorym. Uwolnienie ich od męczącego dziennego, a zwłaszcza nocnego częstomoczu i dysurii, po­zwala osiągnąć poprawę ich stanu psychicznego, czynnika tak ważnego w procesie długotrwałego leczenia (2, 3, 5, 11).

Poszukując dróg wyjścia z tej kłopotliwej, a dla chorych wręcz uciąż­liwej sytuacji, postanowiono wykonywać przezcewkową elektroresekcję stercza (TUR) zakładając, że u chorych w średnim wieku ponad 60 lat, istnieją już w sterczu zmiany rozrostowe, które powodują utrudnienie oddawania moczu i zaleganie w granicach 50?100 ml. Wywołuje to zaos­trzenie dolegliwości spowodowanych chorobą zasadniczą.

MATERIAŁ I METODY

W latach 1982?1985 leczono w Klinice 152 chorych na raka stercza. Liczebność grup zaawansowania klinicznego (wg klasyfikacji Whitmo­re'a podano w tabeli I.

A więc mieliśmy 125 chorych w grupach klinicznych B, C i D, u któ­rych wstępnie rozpoznano raka stercza, a następnie potwierdzono je bada­niem mikroskopowym. Badania cytologiczne i histopatologiczne wykony­wano w Zakładzie Patomorfologii Instytutu Patologii AM (Kierownik Za­kładu i Instytutu: prof. dr hab. med. Anna Urban). Nie uwzględniono również chorych, których przyjęto z cewnikiem pozostawionym na stałe, gdyż TUR była podyktowana u nich innymi wskazaniami. Byli to chorzy z całkowitym zatrzymaniem moczu. Takich chorych było w klinicznej grupie B 6, w grupie C 11 i w grupie D 2.

Wiek chorych we wszystkich grupach klinicznych łącznie wahał się od 59 do 82 lat, średnio 64,4 lat. Elektroresekcję wykonano więc u 48 chorych (46,98%) z powodu nasilonej dysurii i częstomoczu. Wśród 53 chorych w grupie klinicznej B wykonano TUR u 23 (38,4%), wśród 42 chorych grupy klinicznej C u 21 (45,2%) i spośród 30 grupy klinicznej D u 6 chorych (20,0%).

Oceniono również leukocyturię, erytrocyturię i znamienną bakteriurię, których istnienie zależy u chorych grupy klinicznej C i D w dużej mierze od zalegania moczu w pęcherzu (tabela II).

WYNIKI

U wszystkich chorych w grupie klinicznej B uzyskano pełną poprawę. Ustąpiła dysuria oraz częstomocz. Ponieważ wszystkich chorych na raka stercza hospitalizujemy w cyklach 4?6 tygodniowych celem prowadzenia chemioterapii i wykonania badań kontrolnych, istniała możliwość długo­trwałej, obiektywnej ich kontroli. Jedynie u 4 chorych pojawiła się nok-turia, ale o znacznie mniejszym nasileniu, gdyż oddawali oni mocz 2?3 razy w ciągu nocy. Łączyło się to u wszystkich z pogorszeniem się stanu miejscowego i wykładników badań biochemicznych.

U chorych w stadium klinicznym C uzyskano ustąpienie dolegliwości i prawidłowe oddawanie moczu u 8 (42,1%), a znaczną poprawę u 7 (36,8%). Czterech chorych (21,0%), u których nie uzyskano dostatecznej poprawy resekowano po raz drugi uzyskując u 3 poprawę ? częstomocz nocny zmniejszył się do 2?3 razy i ustąpiła dysuria, a u 1 chorego nie uzyskano poprawy. Chory ten zgłosił się do kolejnej serii chemioterapii po trzech miesiącach z całkowitym zatrzymaniem moczu.

Gorsze wyniki uzyskano u chorych grupy klinicznej D. U 5 chorych (46,66%) uzyskano poprawę. Oddawali oni mocz 2?3 razy w ciągu nocy bez trudności. Niestety częstomocz nocny i dysuria powoli nasilała się. Pogorszenie było zawsze związane z pogorszeniem się stanu miejscowego pomimo prowadzenia pełnego leczenia przeciwnowotworowego. U 2 chorych wykonano TUR dwukrotnie i u 1 trzykrotnie uzyskując każdorazowo tylko krótkotrwałą poprawę.

Ustąpienie leukocyturii uzyskano u wszystkich chorych w grupie kli­nicznej B. Poprawa ta korelowała z utrzymywaniem się subiektywnej po­prawy ponieważ u chorych, u których wystąpiło nasilenie dolegliwości powracała leukocyturia. Identycznie zachowywała się erytrocyturia. Na­tomiast u wszystkich chorych ustąpił trwale znamienny bakteriomocz.

W grupie klinicznej C leukocyturia ustąpiła po TUR u 12 chorych, erytrocyturia u 9 i znamienny bakteriomocz u 12 chorych. Natomiast w grupie klinicznej D ustąpienie leukocyturii i erytrocyturii uzyskano po TUR u 4 chorych i u 3 znamiennego bakteriomoczu. Zmiany w moczu pojawiły się ponownie po 1?3 miesiącach. Jedynie u 10 chorych grupy klinicznej C, u których utrzymywała się poprawa ogólna i miejscowa, mocz był jałowy i nie zawierał leukocytów i erytrocytów w ciągu rocz­nej obserwacji. Można więc sądzić, że zmiany w moczu były spowodowane naciekaniem ściany pęcherza, a u chorych grupy klinicznej D również uszkodzeniem nerek w następstwie uchwycenia w naciek ujść moczo­wodowych i utrudnienia odpływu moczu z nerek.

OMÓWIENIE

Jednym z pierwszych objawów, występujących u większości cho­rych, jest całodobowy częstomocz z przewagą częstomoczu nocnego. Wcześ­nie pojawia się też dysuria w postaci bolesnego parcia i oddawaniu mo­czu, pieczenia w cewce i bólów w kroczu. Objawy te narastają w miarę rozwoju choroby i ich nasilenie oraz częstość występowania nie koreluje z grupą klinicznego zaawansowania. U większości chorych w grupie kli­nicznej B nie stwierdza się całkowitego zalegania moczu względnie zale­ganie przekracza 50 ml. Nie stwierdza się również zbyt często zakażenia dróg moczowych i znamiennego bakteriomoczu, które to zmiany można by uznać za czynnik wywołujący dolegliwości. Zmiany te korelują już u cho­rych w grupach klinicznych C i D zaawansowania nowotworu i wynikają raczej z naciekania tylnej cewki i pęcherza, wywołując jego zapalenie.

Leczenie zachowawcze częstomoczu, dysurii i zapalenia przewlekłego pęcherza nie dawało poprawy lub występowała ona przejściowo i krótko­trwale, mimo że leczenie przeciwbakteryjne prowadzono zawsze w opar­ciu o wyjściowe i często kontrolowane antybiogramy. Na złagodzenie do­legliwości wpływało tylko w małym stopniu i przejściowo leczenie prze-ciwnowotworowe.

Poszukując sposobu rozwiązania tego zagadnienia zaczęliśmy wyko­nywać w wyselekcjonowanej grupie chorych TUR (6, 10, 12). Obserwacja chorych, u których wycinki do badania histopatologicznego pobierano drogą TUR i u których po tym zabiegu dolegliwości ustępowały lub wy­raźnie zmniejszały się utwierdziły nas w celowości takiego postępowania. Było to więc postępowanie lecznicze i jednocześnie diagnostyczne u tych chorych, u których badanie cytologiczne materiału uzyskanego drogą przezodbytniczego nakłucia cienkoigłowego stercza wypadło negatywnie (8). Skrawki stercza uzyskane drogą TUR pozwalały prawie zawsze na po­twierdzenie rozpoznania raka stercza i bardzo często na określenie stop­nia zaawansowania nowotworu (9, 10, 12).

WNIOSKI

1. U chorych na raka stercza w grupie klinicznego zaawansowania B, C i D z nasilonym częstomoczem, szczególnie nocnym, dysurią i znamien­ nym bakteriomoczem istnieją wskazania do przezcewkowej elektroresek­ cji stercza.

2. Nie należy zwlekać z wykonywaniem elektroresekcji, gdyż inne sposoby leczenia nie przynoszą poprawy stanu chorych i nie uwalniają ich od męczących dolegliwości.

1. 1. Bandhauer K.: Prostatakarzinom ? was tun? Schwaiz. med. Wschr., 1983, 113,
2. 36, 1268. ? 2. Blandy J. P., Lytton B.: The prostate. Butterworths, London, Boston,
3. Durban, 1985. ? 3. Frommhold W., Gerhard T.P.: Erkrankungen der Prostata. Kli-
4. nlsch ? radiologisches Seminar. G. Thieme, Stuttgart, New York, 1983. ? 4. Gra­
5. ham S.D.Jr.: Urologic Oncology. Raven Press, New York, 1985. ? 5. Gunst M.: Pro­
6. statakarzinom ? Stand der kurativen Behandlung. Act. Urol., 1985, 16, 5, 270. ?
7. 6. Kisbenedek, L., Balogh F.: What is more adventageous: a channel or a long-like
8. type of TUR in obstructive prostatic cancer? XXth Congress of the International
9. Society of Urology, Vienna, 1985. ? 7. Kline T. S., Jefferson T.: Guides to clinical
10. aspiration biopsy. Williams-Wilkins, London, 1985. ? 8. Leistenschneider W., Na-
11. gel R.: Praxis der Prostatacytologie. Springer, Berlin, Heidelberg, New York, Tokyo,
12. 1984. ? 9. Leńko J.: Rak stercza. Urol. Pol., 1984, XXXVIII, 4, 245. ? 10. Levine
13. E. S., Cisek V. J., Mulvihill M. M., Cohen E. L.: The role of transurethral resec­
14. tion in dissemination of cancer of the prostate. AUA XIth Annual Meeting, Atlan­
15. ta, Georgia, 1985.
16. 11. Naylor C. P. E., Pillers E. M. K.: Age and survival in prostatic carcinoma.
17. Brit. J. Urol., 1983, 55, 5, 529. ? 12. Tennenbaum M., Shevchuk M., Schapira H.,
18. Droller M. J.: Carcinoma of the prostate gland in post-prostatectomy and TURP
19. patients. AUA XIth Annual Meeting, Atlanta, Georgia, 1985.