PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

Topografia raka stercza w biopsji saturacyjnej pierwszorazowej i kolejnej
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 2008/61/Supl. 1.

autorzy

Adam Gołąb, Michał Soczawa, Marcin Słojewski, Bartłomiej Gliniewicz, Andrzej Sikorski
Klinika Urologii PAM w Szczecinie

streszczenie

Wprowadzenie.

Biopsja saturacyjna (BS) jest uznaną metodą diagnozowania w przypadkach podejrzenia raka stercza, szczególnie u mężczyzn poddawanych badaniu kolejnemu. Tylko nieliczne publikacje dostarczają danych o wynikach BS wykonywanej jako badanie pierwszorazowe. Uważamy, że pogłębienie wiedzy w tym zakresie wpłynie na optymalizację techniki badania, pozwoli uzyskać lepsze wyniki detekcji raka, a w konsekwencji będzie skutkować adaptacją BS również jako badania pierwszego rzutu.

Cel pracy.

Ocena topografii raka stercza rozpoznanego w biopsji saturacyjnej pierwszorazowej i kolejnej w aspekcie praktycznym.

Materiał i metody.

W latach 2004-2007 wykonano ogółem 417 BS stercza, w tym 306 pierwszorazowych i 111 jako badanie ponowne po biopsji z ograniczoną liczbą wycinków (6-12) lub po BS. Raka rozpoznano ogółem u 117 pacjentów (28%). Średni wiek mężczyzn wynosił 67 lat, średnia wartość PSA 10,64 ng/ml, zaś objętość stercza 63,7 cm3. W biopsji kolejnej odsetek wykonanych uprzednio badań był na poziomie 2,63. W trakcie BS pierwszorazowej pobierano 18 wycinków obejmujących całą strefę obwodową stercza (wg McNeal), natomiast w biopsji kolejnej powyższy schemat rozszerzano o 6 dodatkowych wkłuć w obrębie strefy przejściowej stercza uzyskując
łącznie 24 rdzenie tkankowe. Analizę statystyczną przeprowadzono z użyciem testu Fishera, Warda i współczynnika korelacji Spearmana.

Wyniki.

W BS pierwszorazowej rak lokalizował się najczęściej obwodowo i w okolicy wierzchołka stercza – 34% pozytywnych bioptatów; najrzadziej przypodstawnie i w obszarze środkowym – 22% pozytywnych bioptatów. Zbliżony rozkład przestrzenny raka uwzględniający odsetek pozytywnych wycinków zanotowano w BS kolejnej. Różnica znamienna statystycznie dotyczyła wierzchołka stercza, gdzie w biopsji ponownej rak lokalizował się proporcjonalnie rzadziej w odniesieniu do innych obszarów stercza (p<0,002). W polu przywierzchołkowym obserwowano podobną tendencję, ale bez istotności statystycznej. Uwagę zwrócił wysoki odsetek pozytywnych bioptatów w obrębie strefy przejściowej
w biopsji ponownej (do 16%), porównywalny z wynikami uzyskanymi ze strefy obwodowej. Testy korelacji ujawniły, że u jednego pacjenta rak o określonej lokalizacji w sterczu często współistnieje z innym o odmiennym położeniu, zwykle sąsiednim. Dla wybranych obszarów prostaty częstość tego zjawiska osiągnęła znamienność statystyczną (p<0,01). W BS pierwszorazowej były to: część zewnętrzna sfery obwodowej oraz cześć środkowa stercza vs przypodstawna. W BS kolejnej rak współistniał w bioptatach z części zewnętrznej strefy obwodowej oraz obustronnie w sterczu z różną lokalizacją, co przemawia za jego wieloogniskowością. Nie stwierdzono znamiennego współistnienia nowotworów w strefie obwodowej i przejściowej stercza. Współwystępowanie raka w sterczu w różnych obszarach daje możliwość ograniczenia liczby rdzeni w BS bez wpływu na ogólną detekcję raka.

Wnioski.

1. Rak stercza w BS występuje głównie w części zewnętrznej strefy obwodowej. W BS pierwszorazowej często obejmuje także okolicę wierzchołka. Wykryty w BS ponownej ma cechy wieloogniskowości. 2. Biopsja strefy przejściowej w badaniu kolejnym jest konieczna ze względu na znaczny odsetek raków wykrywanych w tym obszarze i ich izolowany charakter. 3. Liczba bioptatów w BS może być ograniczona bez wpływu na detekcję raka w sterczu.