PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

Ilościowa i jakościowa ocena zaburzeń wzwodu u chorych poddanych leczeniu zabiegowemu z powodu łagodnego rozrostu stercza
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 2007/60/4.

autorzy

Tomasz Jakubczyk, Piotr Kryst, Krzysztof Pych, Bartosz Dybowski, Albert Gugała, Grzegorz Madej, Ryszard Hanecki, Andrzej Borkowski
Katedra i Klinika Urologii Akademii Medycznej w Warszawie

słowa kluczowe

BPH, zaburzenia erekcji, nocne monitorowanie sztywności i tumescencji prącia

streszczenie

Wstęp i cel pracy. Rozwój lub nasilenie zaburzeń erekcji (ZE) jest uznawane za jedno z powikłań zabiegowego leczenia chorych na łagodny rozrost stercza (BPH), jednak szczegółowe mechanizmy ich rozwoju pozostają nieznane. Celem pracy była ocena częstości występowania/rozwoju ZE po zabiegowym leczeniu BPH i ustalenie ich przyczyn.

Materiał i metody. Mężczyzn kwalifikowanych do przezcewkowej resekcji stercza (TURP) lub wyłuszczenia gruczolaka na drodze otwartego zabiegu operacyjnego poddawano subiektywnej (przy użyciu kwestionariusza IIEF) i obiektywnej (nocne monitorowanie sztywności i tumescencji prącia – NPTR) ocenie jakości erekcji przed zabiegiem i w 3, 6, 12, 18 i 24 miesiące po zabiegu. Rozwój/nasilenie ZE w ocenie subiektywnej uznawano za psychogenne, jeżeli wartości standardowo analizowanych parametrów NPTR nie były gorsze niż przed zabiegiem. W przypadku ich pogorszenia rozpoznawano organiczne ZE, które różnicowano za pomocą badania dopplerowskiego po dojamistej iniekcji alprostadilu na neurogenne, tętniczopochodne i na podstawie niewydolności mechanizmu wenookluzyjnego.

Wyniki. Do badania zakwalifikowano 51 chorych. Dwunastu z nich wycofało zgodę na udział w badaniu, nie poddając się żadnym badaniom kontrolnym, 5 zdyskwalifikowano po stwierdzeniu wskazań do dodatkowego leczenia z powodu przetrwałych dolegliwości lub obecności raka stercza w preparacie. W pozostałej grupie średnie wartości erekcyjnej domeny kwestionariusza IIEF, liczba erekcji i wyniki NPTR nie różniły się istotnie przed i po zabiegu. Różnego stopnia ZE obserwowało przed zabiegiem 47,7%, natomiast po zabiegu 58,8% badanych. Wyraźną zmianę jakości erekcji obserwowało 11 z 34 chorych – 7 pogorszenie i 4 znaczącą poprawę. Rozwój/nasilenie ZE rozpoznano jako psychogenne u 4 badanych, natomiast organiczne, które wystąpiły jedynie u pacjentów poddanych TURP – u 3. Istotne pogorszenie jakości erekcji obserwowało 25% chorych poddanych operacyjnemu wyłuszczeniu gruczolaka stercza i 19,2% poddanych TURP. Średni okres obserwacji wynosił 10,7 miesiąca.

Wnioski. U niemal połowy chorych poddawanych zabiegowemu leczeniu BPH stwierdzono różnego stopnia ZE. Nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy średnimi wartościami subiektywnych i obiektywnych parametrów jakości erekcji przed i po leczeniu, choć niemal 1/3 badanych stwierdziła istotną jej zmianę po zabiegu. U ponad połowy mężczyzn obserwujących po zabiegu rozwój/nasilenie ZE ich etiologię uznano za psychogenną.

Wprowadzenie

Szacuje się, że około 30% mężczyzn z łagodnym rozrostem stercza (BPH) wymaga w pewnym momencie naturalnego przebiegu swojej choroby leczenia zabiegowego [1]. Za jedno z powikłań leczenia BPH, zarówno zachowawczego, jak i operacyjnego, uważa się rozwój lub nasilenie zaburzeń erekcji (ZE). Wystąpienie lub pogłębienie się ZE stwierdzano u 3-10% chorych leczonych farmakologicznie i 1-3% poddanych minimalnie inwazyjnym zabiegom stosowanym w leczeniu BPH [2]. Częstość występowania zaburzeń erekcji po chirurgicznym leczeniu BPH była do niedawna oceniana w szerokich granicach 4-32%, a w starszych opracowaniach odsetek ten dochodził nawet do 40% [3,4]. Wśród mężczyzn poddanych przezcewkowej resekcji gruczołu krokowego (TURP) pogorszenie w zakresie funkcji seksualnych, szeroko rozumianych nie tylko jako zdolność do uzyskania i utrzymania erekcji, ale także ejakulacja, libido i satysfakcja z życia seksualnego, obserwowało nawet 54% [5], a całkowitą utratę zdolności do erekcji – 32,5% badanych [6].

Mechanizm rozwoju zaburzeń erekcji po zabiegowym leczeniu BPH nie jest dokładnie poznany. Wśród potencjalnych przyczyn u chorych poddanych TURP wymienia się m.in. termiczne uszkodzenie włókien nerwów jamistych, które wchodząc w skład pęczków naczyniowo-nerwowych przylegają do powierzchni stercza [7]. Perforacja torebki chirurgicznej w okolicy ich przebiegu była istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju zaburzeń erekcji [6,8]. W innych badaniach niezależnymi czynnikami ryzyka ZE po zabiegowym leczeniu BPH były choroby układu sercowo-naczyniowego [9], wiek [10,11], masa tkanki resekowanej podczas TURP [6,11] i cukrzyca [8,12]. Wydaje się także, że u części chorych zaburzenia erekcji po leczeniu są wtórne do czynników psychogennych związanych z wstecznym wytryskiem, przebyciem zabiegu operacyjnego w obrębie narządów płciowych czy brakiem edukacji i informacji na temat istoty BPH i związanej z tą chorobą terapii.

W większości dotychczas przeprowadzonych badań funkcje seksualne chorych poddanych zabiegowemu leczeniu BPH oceniano na podstawie ich subiektywnych doznań. Najczęściej stosowanym narzędziem takiej oceny jest analiza odpowiedzi na pytania zawarte w ankietach, mających z natury charakter subiektywny, nieróżnicujących przyczyn ZE i niepozbawionych wpływu czynników psychicznych. Badaniem pozwalającym na zróżnicowanie między psychogennymi i organicznymi ZE, a także ilościową ocenę liczby i jakości erekcji jest natomiast monitorowanie nocnej tumescencji i sztywności prącia (NPTR – Nocturnal Penile Tumescence and Rigidity) [13,14,15,16]. Według wiedzy autorów nie przeprowadzono dotąd badań mających na celu ustalenie bezpośrednich przyczyn zaburzeń erekcji, a także ilościową ocenę jakości wzwodów nocnych u chorych poddanych leczeniu zabiegowemu z powodu łagodnego rozrostu stercza.

Cele pracy

  1. Prospektywna ocena częstości rozwoju lub nasilenia już istniejących zaburzeń erekcji u chorych leczonych zabiegowo z powodu łagodnego rozrostu stercza.
  2. Ustalenie etiologii ZE w tej grupie chorych.
  3. Ilościowa analiza wpływu leczenia na obiektywne parametry jakości wzwodów nocnych.

Materiał i metody

Do badania włączano aktywnych seksualnie mężczyzn zakwalifikowanych do zabiegowego (TURP lub operacyjne wyłuszczenie gruczolaka stercza) leczenia z powodu łagodnego rozrostu stercza. Niezbędnym kryterium kwalifikacji było zachowane libido i utrzymywanie regularnych kontaktów seksualnych ze stałą partnerką, z częstością pozwalającą na miarodajną ocenę jakości erekcji przy użyciu kwestionariusza International Index of Erectile Function (IIEF) składającego się z piętnastu pytań. Do badania nie kwalifikowano chorych w wieku przekraczającym 75 lat, leczonych z powodu raka stercza lub pęcherza moczowego, po zabiegach na gruczole krokowym, z powikłaniami cukrzycy czy zaawansowaną miażdżycą naczyń obwodowych i stosujących leki o działaniu pro-erekcyjnym.

Po wypełnieniu kwestionariusza IIEF badani byli dwukrotnie poddawani monitorowaniu NPTR przy użyciu systemu RigiScan Plus. Analizowano czas erekcji o sztywności przekraczającej 60%, sztywność i tumescencję podczas najlepszej jakościowo erekcji i jednostki RAU i TAU osobno u podstawy i w dystalnej części prącia, a także liczbę erekcji przypadającą na godzinę snu i całkowity czas erekcji. Zabiegi operacyjne były wykonywane w sposób standardowy, przez specjalistów urologii (A.B., P.K., R.H., T.J.). U chorych z objętością stercza nieprzekraczającą w badaniu ultrasonograficznym 80 ml wykonywano TURP, u pozostałych operacyjne wyłuszczenie gruczolaka stercza, z preferencją dostępu załonowego przedpęcherzowego. Pod uwagę brano rodzaj zabiegu, masę usuniętej tkanki gruczolaka i uszkodzenie torebki chirurgicznej.

Wpływ zabiegowego leczenia BPH na jakość erekcji oceniano 3, 6, 12, 18 i 24 miesiące po zabiegu. Pacjenci wypełniali kwestionariusz IIEF, a następnie byli poddawani monitorowaniu NPTR dwu- lub jednokrotnie, jeżeli wartości analizowanych parametrów nie były istotnie gorsze niż przed zabiegiem. Za rozwój ZE de novo uznawano zmniejszenie się wartości erekcyjnej domeny kwestionariusza IIEF (IIEF-ED) do mniej niż 26, za ich nasilenie zmniejszenie się wartości IIEF-ED o co najmniej 3. Etiologię rozwoju/nasilenia zaburzeń erekcji uznawano za psychogenną, jeżeli jakość wzwodów oceniona na podstawie NPTR nie była gorsza niż przed zabiegiem. W przypadku współistniejącego pogorszenia parametrów NPTR wykonywano badanie przepływu krwi w ciałach jamistych po iniekcji 20-40 ug alprostadilu, dokonując pomiaru maksymalnego przepływu skurczowego (PSV) i rozkurczowego (EDV). Kryteria klasyfikacji zaburzeń erekcji na podstawie proponowanego algorytmu diagnostycznego przedstawia tabela I.

Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu pakietu Statistica 6,0 PL, wykorzystując testy Wilcoxona i ANOVA Friedmana.

Wyniki

Od stycznia 2004 do maja 2006 roku do badania zakwalifikowano pięćdziesięciu jeden pacjentów. Pięciu chorych wycofało zgodę na dalszy udział w badaniu po pierwszej nocy, podczas której dokonano monitorowania NPTR. U trzydziestu z pozostałych chorych wykonano TURP (średnia masa usuniętej tkanki – 18,4 g, uszkodzenie torebki chirurgicznej u dziewięciu chorych), u szesnastu operacyjne wyłuszczenie gruczolaka stercza (średnia masa usuniętej tkanki – 69,5 g, rozerwanie torebki podczas wyłuszczania gruczolaka u trzech chorych).

Bezpośrednio po zabiegu wykluczono z badania dwóch (4,3%) chorych, u których rozpoznano raka stercza w stadium T1b i którzy z tego powodu zostali poddani dalszemu leczeniu. Czterech (9,1%) pacjentów nie wyraziło zgody na jakiekolwiek badania kontrolne. Średni wiek badanych wynosił 63,1 roku (43-75, SD 9,3). Spośród nich szesnastu leczyło się z powodu nadciśnienia tętniczego, sześciu z powodu cukrzycy, siedmiu z powodu choroby niedokrwiennej serca. Zaburzenia erekcji (IIEF-ED <26) obserwowało dwudziestu jeden (47,7%) chorych, w tym umiarkowane (IIEF-ED 17-25) – szesnastu (36,4%), średniego stopnia (IIEF-ED 11-16) – czterech (9,1%) i ciężkie (IIEF-ED <11) – jeden (2,3%) chory.

Po trzech miesiącach od zabiegu dziewięciu (22,5%) chorych było nieaktywnych seksualnie z powodu przetrwałych dolegliwości z dolnych dróg moczowych (ośmiu chorych) lub nietrzymania moczu (jeden chory). Trzech z nich wycofało zgodę na dalszy udział w badaniu, pozostali odzyskali aktywność seksualną i byli poddani ocenie w późniejszym okresie. Trzech spośród pozostałych chorych z powodu utrzymujących się objawów fazy opróżniania pęcherza moczowego poddano reTURP lub nacięciu szyi pęcherza moczowego i wykluczono z dalszego udziału w badaniu. Średnie wartości analizowanych parametrów wśród pozostałych trzydziestu czterech chorych przedstawiono w tabeli II. Ze względu na liczbę dostępnych pomiarów analizę statystyczną przeprowadzono jedynie w okresie pierwszych dwunastu miesięcy od zabiegu. W tym okresie różnice średnich wartości poszczególnych parametrów nie były istotne statystycznie.

Zgodę na dalszy udział w badaniu po przynajmniej jednej wizycie kontrolnej wycofało podczas dalszej obserwacji pięciu chorych. Czterech mężczyzn (8,7%) zrezygnowało z kontaktów seksualnych z powodu zgonu lub choroby partnerki po średnio dwunastu miesiącach od zabiegu. Średni okres obserwacji wynosił 10,7 (3-24) miesiąca.

Po zabiegu zaburzenia erekcji obserwowało dwudziestu z trzydziestu czterech chorych (58,8%), w tym umiarkowane – trzynastu (38,2%), średniego stopnia – czterech (11,8%) i ciężkie – trzech (8,8%) chorych. Istotne pogorszenie jakości erekcji stwierdziło siedmiu (20,6%) badanych. Wyniki monitorowania NPTR u czterech (11,8%) z nich były porównywalne lub lepsze niż w badaniu wykonanym przed zabiegiem w zakresie większości analizowanych parametrów. Zaburzenia erekcji u tych chorych zakwalifikowano więc jako psychogenne, a o wynikach NPTR poinformowano badanych. Subiektywnie oceniana przez tych chorych jakość erekcji uległa podczas dalszej obserwacji poprawie (tab. III). U pozostałych trzech (8,8%) chorych stwierdzono pogorszenie parametrów NPTR, rozpoznając organiczne ZE. Jeden z nich odmówił dalszej diagnostyki i udziału w badaniu, u pozostałych wykonano badanie prędkości przepływów krwi w ciałach jamistych po iniekcji 20 ug alprostadilu. U jednego z tych chorych stwierdzono tętniczopochodne ZE (w lewej tętnicy ciała jamistego PSV 29 cm/s, EDV – 6,2 cm/s, w prawej odpowiednio 30 cm/s i 0 cm/s) w przebiegu zaawansowanej, dotychczas bezobjawowej miażdżycy tętnic biodrowych, u drugiego wynik był prawidłowy, sugerując neurogenną komponentę ZE (tab. III).

Istotne pogorszenie jakości erekcji zgłosiło 25% chorych po operacyjnym wyłuszczeniu gruczolaka stercza i 19,2% chorych po TURP. Wartości IIEF-ED w obu grupach przedstawiono w tabeli IV. Nie obserwowano istotnych różnic między grupami w analizowanych parametrach NPTR.

Istotną poprawę jakości erekcji (zwiększenie IIEF-ED o co najmniej 3) stwierdziło czterech (11,8%) chorych. U żadnego z badanych wartość IIEF-ED nie powróciła do wartości prawidłowych.

Dyskusja

W większości z dotychczas opublikowanych prac rozpoznanie zaburzeń erekcji po zabiegowym leczeniu łagodnego rozrostu stercza opierało się na samoocenie pacjentów i analizie badań ankietowych, mających z definicji charakter subiektywny. W niedawno przedstawionej grupie 522 mężczyzn, z których 65% skarżyło się na różnego stopnia zaburzenia erekcji jeszcze przed leczeniem, rozwój ZE de novo po TURP stwierdzono u kolejnych 12%, choć wyniki badań ankietowych nie zmieniły się istotnie w całej grupie [8]. Brookes i wsp. stwierdzili rozwój ZE de novo u 5% i całkowitą utratę zdolności do wzwodu u kolejnych 5% chorych poddanych TURP, choć w całej badanej grupie odsetek mężczyzn zgłaszających ZE zmniejszył się o 15% [17]. Z kolei w grupie sześćdziesięciu chorych poddanych operacyjnemu wyłuszczeniu gruczolaka stercza z dostępu przez pęcherz moczowy nie stwierdzono istotnych zmian wartości IIEF-ED [18].

Na podstawie danych subiektywnych uzyskanych od pacjentów czy analizy odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszach można jedynie postawić rozpoznanie zaburzeń erekcji, nie sposób natomiast zróżnicować ich etiologii. Uważa się, że obecność podczas snu prawidłowych wzwodów świadczy o psychogennym podłożu zaburzeń erekcji. Wykazano jednak, że ocena wzwodów nocnych przez pacjenta jest niemiarodajna [19], a najbardziej wiarygodną metodą oceny erekcji występujących podczas fizjologicznego snu jest monitorowanie NPTR, którego prawidłowe wyniki zależą od zachowania integralności mechanizmów neuronalnych odpowiedzialnych za wywoływanie erekcji, reakcji naczyniowych i stanu anatomicznego i czynnościowego ciał jamistych [3].

W badaniu, w którym zaburzenia erekcji stwierdziło 27,5% mężczyzn operowanych z powodu BPH, monitorowanie NPTR nie potwierdziło pogorszenia jakości wzwodów nocnych, a po ponownej analizie stwierdzono, że odczucie pogorszenia erekcji było związane z występowaniem wstecznego wytrysku [20]. W innej pracy na podstawie analizy wyników monitorowania NPTR potwierdzono natomiast rozwój organicznych ZE u 14% chorych poddanych TURP [12]. Z kolei w badaniu, oceniającym obecność i sztywność erekcji przy użyciu opaski Snap Gauge, wzwodów nocnych nie stwierdzono jedynie u ośmiu z dziewięćdziesięciu ośmiu chorych (8,3%) trzy miesiące po TURP [11].

W przedstawionym, prospektywnym badaniu dokonano subiektywnej i obiektywnej oceny jakości erekcji u trzydziestu czterech mężczyzn poddanych operacyjnemu leczeniu BPH. Niemal połowa z nich oceniała swoje erekcje jako upośledzone jeszcze przez zabiegiem i odsetek ten zwiększył się nieco po leczeniu, choć średnia wartość IIEF-ED w całej grupie nie zmieniła się. Wyraźnie zwiększył się natomiast odsetek chorych z zaburzeniami erekcji ocenianymi jako średnie i ciężkie. Łącznie jedenastu (32,4%) badanych zaobserwowało we wczesnym okresie po zabiegu istotną zmianę jakości erekcji – siedmiu (20,6%) istotne jej pogorszenie, podczas gdy czterech (11,8%) – znaczącą poprawę. Prawdopodobnie dzięki temu średnia wartość IIEF-ED nie zmieniła się, maskując istnienie wpływu operacyjnego leczenia BPH na jakość erekcji.

Na podstawie porównania odpowiedzi na pytania kwestionariusza IIEF przed i po zabiegu rozwój zaburzeń erekcji de novo rozpoznano u dwóch chorych, a istotne pogorszenie jakości erekcji u kolejnych pięciu. Wiek tych chorych był wyraźnie wyższy niż średnia w badanej grupie (63,1 roku), co może potwierdzać rolę wieku jako czynnika ryzyka zaburzeń erekcji po operacyjnym leczeniu BPH [10,11]. Psychogenną etiologię ZE rozpoznano na podstawie monitorowania NTPR u czterech z tych siedmiu chorych – dwóch po operacyjnym wyłuszczeniu gruczolaka stercza i dwóch po TURP. Dwóch z nich leczyło się z powodu nadciśnienia tętniczego, u pozostałych nie stwierdzono żadnych (poza wiekiem) czynników ryzyka ZE. Po przedstawieniu wyników monitorowania NPTR i ich interpretacji subiektywna ocena jakości erekcji tych chorych w kolejnych badaniach uległa poprawie. Rozwój/nasilenie organicznych ZE stwierdzono natomiast u trzech chorych poddanych TURP. U dwóch z nich doszło podczas zabiegu do uszkodzenia torebki chirurgicznej. Rozwój/nasilenie ZE u dwóch z dziewięciu (22,2%) chorych z perforacją i jednego z dwudziestu jeden (4,8%) bez perforacji wydaje się potwierdzać przypuszczenie, że uszkodzenie torebki chirurgicznej podczas zabiegu stanowi odrębny czynnik ryzyka ZE po TURP [6,8]. Z kolei u czterech chorych subiektywnie oceniana jakość erekcji uległa poprawie, co należy chyba uznać za efekt zniesienia dolegliwości z dolnych dróg moczowych.

W dotychczasowych badaniach stwierdzono, że częstość występowania ZE u chorych poddanych TURP i klasycznemu leczeniu operacyjnemu jest podobna. Zaburzenia erekcji w trzy miesiące po zabiegu stwierdzono u 5% i 6% mężczyzn poddanych odpowiednio adenomektomii i TURP [21]. Z kolei Lindner i wsp. stwierdzili zaburzenia erekcji u 11,8% chorych poddanych TURP lub leczeniu operacyjnemu, niezależnie od rodzaju zabiegu [10]. W przedstawionym materiale odsetek chorych obserwujących pogorszenie jakości erekcji po operacyjnym usunięciu gruczolaka stercza był nieco wyższy niż u pacjentów poddanych TURP. Mała liczebność tej pierwszej grupy nakazuje jednak ostrożność przy formułowaniu wniosku o większym ryzyku rozwoju/nasilenia ZE po operacyjnym usunięciu gruczolaka. Co ciekawe, u wszystkich mężczyzn z tej grupy zaburzenia erekcji miały charakter psychogenny.

Prezentowana analiza nie jest pozbawiona ograniczeń. Relatywnie duża część chorych w różnych okresach badania odmówiła dalszego w nim udziału. Wycofanie się z badania jeszcze przed zabiegiem, po badaniach wstępnych, czy w późniejszym okresie, po poddaniu się przynajmniej części badań kontrolnych można oczywiście składać na karb uciążliwości i niedogodności związanych z monitorowaniem NPTR. Nie można natomiast wykluczyć, że u pacjentów, którzy odmówili poddania się jakimkolwiek badaniom kontrolnym wycofanie zgody było spowodowane wystąpieniem zaburzeń erekcji, które, mimo rosnącej świadomości zdrowotnej społeczeństwa, nadal są traktowane jako temat wstydliwy.

Użyteczność NPTR w diagnostyce zaburzeń erekcji nie jest pozbawiona kontrowersji. Czułość metody w różnicowaniu psychogennych ZE wynosi 80-90%, swoistość 82-88% [14,22]. Niewątpliwymi ograniczeniami metody są nienaturalne warunki snu, podczas którego odbywa się badanie i założenie, że mechanizm erekcji nocnych jest taki sam, jak erekcji podczas stymulacji seksualnej. Dodatkowe wątpliwości budzi potencjalny wpływ stanu psychicznego (depresji, agresji czy negatywnych emocji) na zapis NPTR czy nakładanie się subklinicznych czynników organicznych, z pewnością obecnych w badanej populacji, u chorych z psychogennymi ZE [15,23]. Kontrowersje wywołuje także pomiar sztywności w płaszczyźnie prostopadłej do osi prącia (radial rigidity), zależnej m.in. od właściwości mechanicznych błony białawej, podczas gdy za zdolność do penetracji odpowiada sztywność osiowa (axial rigidity), zależna od geometrii ciał jamistych i czynności tkanki jamistej [13,15,23,24]. Uważa się więc, że monitorowanie NPTR nie powinno być stosowane jako jedyne badanie w diagnostyce zaburzeń erekcji, ale może służyć jako dodatek do subiektywnej oceny zdolności do podejmowania kontaktów seksualnych [13,23].

Nieustalone pozostają wartości poszczególnych parametrów NPTR uznane za prawidłowe. Przyjmuje się, że sztywność nieprzekraczająca 40% odpowiada stanowi zwiotczenia, a przekraczająca 70% – pełnej erekcji. Jednak w populacji zdrowych mężczyzn istnieją znaczne fluktuacje sztywności prącia mierzonej w NPTR, która według powyższych kryteriów nie pozwalałaby na penetrację w niemal połowie przypadków [15]. Stąd być może sztywność 55-60% u podstawy i 50% w dystalnej części prącia lepiej odpowiada kryteriom prawidłowej erekcji [15]. Trudności w ustaleniu norm dla poszczególnych parametrów NPTR wynikają także ze słabej ich korelacji z subiektywną oceną jakości erekcji [23,25] i negatywnego wpływu wieku na wyniki [15,26]. O ile stwierdzono różnice w wynikach monitorowania NPTR pomiędzy chorymi bez i z zaburzeniami erekcji, to nie udało się ich wykazać pomiędzy chorymi z różnego stopnia ZE [27]. Panuje jednak powszechne przekonanie, że nawet przy znacznej zmienności wyników monitorowania NPTR w populacji, są one powtarzalne u poszczególnych chorych, co stwarza merytoryczne podstawy do wykorzystania tej metody w ocenie wpływu badanego czynnika na jakość erekcji u danego mężczyzny [15].

Wnioski

  1. Niemal połowa chorych deklarujących aktywność seksualną przed zabiegowym leczeniem BPH obserwowała zaburzenia erekcji.
  2. Nie stwierdzono istotnych różnic między średnimi wartościami analizowanych subiektywnych i obiektywnych parametrów jakości erekcji przed i po leczeniu w całej badanej grupie.
  3. Mimo braku istotnej różnicy w średnich wartościach IIEFED przed i po zabiegu, zabiegowe leczenie BPH było związane z istotną zmianą w subiektywnej ocenie jakości erekcji u niemal 1/3 badanych.
  4. U ponad połowy mężczyzn obserwujących istotne pogorszenie jakości erekcji po operacyjnym leczeniu BPH nie stwierdzono pogorszenia jakości wzwodów podczas monitorowania NTPR, co sugeruje psychogenne podłoże ZE.
  5. Do rozwoju organicznych zaburzeń erekcji doszło jedynie u chorych poddanych TURP, a u większości z nich doszło podczas zabiegu do perforacji torebki chirurgicznej.

Praca została wykonana w ramach projektu badawczego nr 3 P05C 071 24 „Ilościowa i jakościowa ocena zaburzeń wzwodu u chorych poddanych leczeniu zabiegowemu z powodu łagodnego rozrostu stercza”, finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.

piśmiennictwo

  1. De la Rosette J, Alivizatos G, Madersbacher S et al: Guidelines of Benign Prostatic Hyperplasia. Edition 2006.
  2. Miner M, Rosenberg MT, Perelman MA: Treatment of lower urinary tract symptoms in benign prostatic hyperplasia and its impact on sexual function.
  3. Clin Ther 2006, 28 (1):13-25.
  4. Broderick GA, Foreman MM: Iatrogenic erectile dysfunction: pharmacological
  5. and surgical therapies that alter male sexual behaviour and erectile performance. Rozdział w: Textbook of Erectile Dysfunction. Ed. Carson C, Kirby R, Goldstein I. Isis Medical Media, Oxford 1999, 149-168.
  6. Larson TR: Current treatment optons for benign prostatic hyperplasia and their impact on sexual function. Urol 2003, 61, 692-698.
  7. Kinn AC, Helmy-Dhejne C, Larsson J: Sexual function one year after transurethral prostatic resection. Patients’ own assessments. Scand J Urol Nephrol 1998, 32 (1), 33-35.
  8. Bieri S, Iselin CE, Rohner S: Capsular perforation localisation and adenoma size as prognostic indicators of erectile dysfunction after transurethral prostatectomy. Scand J Urol Nephrol 1997, 31 (6), 545-548.
  9. Lefaucheur JP, Yiou R, Salomon L et al: Assessment of penile small nerve fiber damage after transurethral resection of the prostate by measurement
  10. of penile thermal sensation. Urol 2000, 164 (4), 1416-1419.
  11. Poulakis V, Ferakis N, Witzsch R et al: Erectile dysfunction after transurethral
  12. prostatectomy for lower urinary tract symptoms: results from a center with over 500 patients. Asian J Androl 2006, 8 (1), 69-74.
  13. De Giorgi G, Luciani LG, Valotto C et al: Role of risk factors for erectile dysfunction in patients undergoing transurethral resection of the prostate:
  14. early impact on sexual function. Arch Ital Urol Androl 2005, 77 (3),143-145.
  15. Lindner A, Golomb J, Korzcak D et al: Effects of prostatectomy on sexual function. Urology 1991, 38 (1): 26-28.
  16. Tscholl R, Largo M, Poppinghaus E et al: Incidence of erectile impotence secondary to transurethral resection of benign prostatic hyperplasia, assessed by preoperative and postoperative Snap Gauge tests. J Urol 1995, 153 (5), 1491-1493.
  17. Taher A: Erectile dysfunction after transurethral resection of the prostate: incidence and risk factors. World J Urol 2004, 22 (6), 457-460.
  18. Słojewski M, Grabowski M, Sikorski A: Pomiar nocnych wzwodów członka przy użyciu aparatu Rigiscan. Wiad Lek 1997, 50 (1-3), 55-58.
  19. Basar MM, Atan A, Tekdogan UY: New concept parameters of Rigiscan i differentiation of vascular erectile dysfunction: is it a useful test? Int J Urol 2001, 8 (12), 686-691.
  20. Levine LA: Nocturnal penile tumescence and rigidity monitoring for the evaluation ef erectile dysfunction. Rozdział w: Textbook of Erectile Dysfunction. Ed. Carson C, Kirby R, Goldstein I. Isis Medical Media, Oxford 1999: 267-277.
  21. Broderick GA: Evidence based assessment of erectile dysfunction. Int J Impot Res 1998, 10 supp. 2, S64-73.
  22. Brookes ST, Donovan JL, Peters TJ et al: Sexual dysfunction in men after treatment for lower urinary tract symptoms: evidence from randomised controlled trial. BMJ 2002, 324, 1059.
  23. Gacci M, Bartoletti R, Figlioli S et al: Urinary symptoms, quality of life and sexual function in patients with benign prostatic hypertrophy before and after prostatectomy: a prospective study. BJU Int 2003, 91, 196-200.
  24. McMahon CG, Touma K: Predictive value of patients history and correlation of nocturnal penile tumescence, colour duplex Doppler ultrasonography and dynamic cavernosometry and cavernosography in the evaluation of erectile dysfunction. Int J Impot Res 1999, 11 (1), 47-51.
  25. Soderdahl DW, Knight RW, Hansberry KL: Erectile dysfunction following transurethral resection of the prostate. J Urol 1996, 156 (4), 1354-1356.
  26. Uygur MC, Gur E, Arik AI et al: Erectile dysfunction following treatments of benign prostatic hyperplasia: a prospective study. Andrologia 1998, 30, 5-10.
  27. Karadeniz T, Topsakal M, Aydogmus A, Beksan M: Role of RigiScan in the etiologic differential diagnosis of erectile dysfunction. Urol Int 1997, 59 (1), 41-45.
  28. Yang CC, Porter MP, Penson DF: Comparison of the International Index of Erectile Function erectile domain scores and nocturnal penile tumescence and rigidity measurements: does one predict the other? BJU Int 2006, 98, 105-109.
  29. Udelson D, Park K, Sadeghi-Nejad H et al: Axial penile buckling forces vs Rigiscan radial rigidity as a functrion of intracavernosal pressure: why Rigiscan does not predict functiona erections in individual patients. Int J Impot Res 1999, 11 (6), 327-337.
  30. Melman A, Fogarty J, Hafron J: Can self-administered questionnaires supplant
  31. objective testing of erectile function? A comparison between the International Index of Erectile Function and objective studies. Int J Impot Res 2006, 18 (2),126-129.
  32. Yaman O et al: Comparison of international index of erectile function with nocturnal penile tumescence and rigidity testing in evaluation of erectile dysfunction. Int J Impot Res 2006, 18 (2): 186-189.
  33. Tokatli Z, Akand M, Yaman O et al: Comparison of international index of erectile function with nocturnal penile tumescence and rigidity testing in evaluation of erectile dysfunction. Int J Impot Res 2006, 18 (2), 186-189.

adres autorów

Tomasz Jakubczyk
Klinika Urologii AM
ul. Lindleya 4
02-005 Warszawa
tel. (022) 502 17 23
tojak@amwaw.edu.pl