Pod pojęciem dysplazji nerki uważa się obecność zanikowych, szczątkowych elementów tkanki nerkowej w miejscu typowego położenia nerki (1, 3). W piśmiennictwie określa się tę wadę również mianem aplazji lub dysgenezji nerek. Do rozpoznania tej wady wymagane jest badanie histopatologiczne potwierdzające w zmienionej nerce obecność struktur zarodkowych, które mogą wywodzić się zarówno z zawiązka naczyniowego jak i nefroblastycznego lub moczowodowego. Charakterystyczna dla dysplastycznej nerki jest obecność pierwotnych kanalików śródnercza, a niekiedy szklistej chrząstki. Istotą tej wady są zaburzenia zrastania się nef-ronu z układem odprowadzającym. Zmiany te występują z reguły jednostronnie, chociaż niekiedy mają miejsce po obu stronach (Kanasawa, Mazziconacci). Dysplazja nerki występuje pod różnymi postaciami kojarząc się szczególnie z torbielowa-tością. Często obserwowano zmiany dysplastyczne nerki w związku z wstecznym odpływem pęcherzowo-moczowodowym (2, 4), przeszkodą w moczowodzie, lub przeszkodą pod-pęcherzową. Z doniesień wynika, że dysplazja częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet (62 : 49) — (1) W 85% dysplazję nerki rozpoznaje się przed 13 rokiem życia. Objawy są niecharakterystyczne. Podstawowym badaniem, które nasuwa podejrzenie tej wady jest urografia. Na zdjęciach urograficznych nerka nie uwidacznia się. Również na zdjęciach arteriograficznych brak unaczynienia w miejscu istnienia dysplastycznej nerki. W obrazie cystoskopowym może być brak ujścia moczowodowego po odpowiedniej stronie.
W Klinice Urologicznej AM w Gdańsku w ciągu czterech lat pracy było leczonych z powodu wrodzonych wad układu moczowego 180 chorych na ogólną liczbę 3023 chorych. W jednym przypadku stwierdzono dysplazję nerki potwierdzoną badaniem histopatologicznym. Przypadek ten przedstawiamy poniżej.
Opis przypadku
Chory Z. M. lat 49 nr hist. chor. 3641/606/75 został przyjęty do Kliniki z powodu tępych bólów w obu okolicach lędźwiowych bardziej nasilonych po prawej stronie. Po raz pierwszy dolegliwości bólowe wystąpiły przed 2 latami i były umiejscowione w prawej okolicy lędźwiowej. U chorego rozpoznano wtedy zapalenie korzonków nerwowych. Ambulatoryjne leczenie nie dało efektu. Na trzy miesiące przed przyjęciem do Kliniki bóle po prawej stronie nasiliły się. Wystąpiły też pieczenia i szczypania podczas oddawania moczu. Wykonano wtedy urografię i nie stwierdzono patologicznych cieni w rzucie układu moczowego, zarysu prawej nerki jak również wydzielania moczu kontrastowego przez prawą nerkę. Zarys lewej nerki był nieco większy od prawidłowego. Lewy układ kielichowo-miedniczkowy i moczowód nie wykazywały odchyleń od normy. Zarys pęcherza był gładki.
Podczas wykonywania prawostronnej pie-lografii stwierdzono, że cewnik moczowodowy zatrzymuje się na wysokości 10 cm, a podany kontrast wypełnił tylko ten odcinek moczowodu i spłynął do pęcherza. Rozpoznano wtedy miedniczne przemieszczenie prawej nerki i chorego skierowano do Kliniki Urologicznej.
Po przyjęciu chorego do Kliniki stwierdzono, że jego stan ogólny jest dobry. Badaniem przedmiotowym nie stwierdzano odchyleń od prawidłowego stanu poza dodatnim objawem Goldflamma po prawej stronie. Morfologia, analiza moczu, i badania chemiczne krwi były w normie. Wykonana w Zakładzie Radiologii AM w Gdańsku arteriografia nie wykazywała obecności prawej nerki w miejscu typowym ani w miednicy małej. Wykonana Cystografia wykazała, że prawy moczowód wypełnił się na drodze wstecznej, wskutek niewydolności ujścia. Na jednym z kontrolnych zdjęć przeglądowych układu moczowego dopatrywano się nieregularnego cienia w miejscu prawdopodobnego istnienia prawej nerki. W celu zidentyfikowania tego cienia w prawej okolicy lędźwiowej wykonano odmę zaotrzewnową i ona również nie dała jednoznacznej odpowiedzi co do istnienia prawej nerki.
Wobec utrzymujących się dolegliwości bólowych i braku pełnego rozpoznania zdecydowano się na zwiadowcze odsłonięcie prawej okolicy lędźwiowej.
W czasie zabiegu operacyjnego stwierdzono, że prawa nerka znajdowała się w typowym miejscu, a jej wymiary wynosiły 6x3 cm. Górny odcinek moczowodu stanowiło pasmo łączno-tkankowe, które w odcinku miednicznym przechodziło w prawidłowy moczowód. Po podwiązaniu szypuły nerki dokonano jej wycięcia wraz z całym moczowodem, który odcięto przy pęcherzu. Zlikwidowano przez to ognisko zakażenia dróg moczowych. Powłoki zeszyto warstwowo. Wyciętą nerkę wraz z moczowodem wysłano do badania histopatologicznego.
Po zagojeniu rany chory w 8 dniu po operacji w dobrym stanie został wypisany z Kliniki.
Bad. hist. pat. nr L-8628 (dr med. IT. Krejczy, Zakład Anatomii Patologicznej AM w Gdańsku) wykazało, że w licznych skrojonych wycinkach stwierdzono wśród obfitego łącznotkankowego, po części szkliwiejącego podścieliska istnieją skupienia miąższu dysplastycznej nerki. Miedniczny odcinek moczowodu miał prawidłową budowę.
U omawianego chorego w czasie pobytu w Klinice napotkano na trudności diagnostyczne spowodowane późnym wystąpieniem objawów podmiotowych (47 r. ż.), brakiem zakażenia układu moczowego mimo istnienia prawostronnego odpływu pęcherzowo-moczowodowego, oraz niecharakterystycznymi obrazami radiologicznymi. Dopiero zwiadowcze odsłonięcie prawej okolicy lędźwiowej umożliwiło rozpoznanie tej wady potwierdzonej badaniem histopatologicznym.