PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

FRANZ VON PAULA GRUITHUISEN (1774-1852) - PIONIER LITOTRYPSJI
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1999/52/3.

autorzy

Tadeusz Zajączkowski, Anton Michael Zamann, Elżbieta Wojewska-Zajączkowska, Peter Rathert, Andreas Paul Zamann
Klinika Urologii, Essen-Nord, RFN
Ordynator: prof. dr med. Winfried Straube
Klinika Urologii i Urologii Dziecięcej, Dureń, Niemcy
Ordynator: prof. dr med. Peter Rathert

słowa kluczowe

pęcherz moczowy kamica litotrypsja F. v. P. Gruithuisen historia urologii

Wielkim wydarzeniem w urologii w 1824 roku było zastąpienie przez
Jean Civiale znanego od starożytności sposobu usuwania kamienia mo-
czowego – litotomii, przezcewkowym skruszeniem kamienia w pęche-
rzu moczowym.
Realne podstawy i możliwości do wykonywania tego zabiegu dały
pomysły i wynalezione narzędzia opisane w artykule opublikowanym
w 1813 przez monachijskiego lekarza Franza von Paula Gruithuisena [3,
4, 6,7, %
ŻYCIORYS
Franz von Paula Gruithuisen urodził się 19 marca 1774 r. na zamku
Hakenberg w górnej Bawarii. Ojciec jego, Petrus, pochodzenia holen-
derskiego, pracował na zamku Hakenberg jako sokolnik, a później zo-
stał jego zarządcą. Matka, Maria Rosina Lederer była córką rzeźbiarza z
Aichach koło Monachium.
F. von Paula Gruithuisen został wyszkolony na cyrulika. W roku 1788
zgłosił się na ochotnika do armii austriackiej. W czasie wojny austriac-
ko-rosyjskiej przeciwko Turkom pracował w szpitalu polowym jako po-
mocnik chirurga wojskowego.
Po zakończeniu wojny zarabiał na życie jako cyrulik. W wolnym cza-
sie dokształcał się sam w zakresie fizyki, filozofii i astronomii, ucząc się
równocześnie starożytnych języków.
W roku 1792 rozpoczął służbę jako hajduk na dworze Karola Theodo-
ra, elektora bawarskiego. Jego zaangażowanie, zainteresowanie nauką,
wykonywanie licznych doświadczeń oraz skonstruowanie lunety zwró-
ciło uwagę księcia, który sfinansował biednemu młodzianowi studia. R
v. R Gruithuisen, zabezpieczony materialnie, zapisał się w semestrze let-
nim 1801 roku w Landshucie na wydział nauk przyrodniczych, filozofię
i medycynę. W roku 1808 ukończył studia i po obronie pracy doktorskiej
pt.: ?W sprawie istnienia czucia w głowach i tułowiach, po ścięciu głowy, i w
jaki sposób można się o tym przekonać’’ (? Uber die Existenz der Empfindung in
den Kópfen und Rumpfen der gekópften und von der Art sich daruber zu beleh-
ren”), uzyskał tytuł doktora.
Po ukończeniu studiów zajął się wyłącznie pracą naukową i dydakty-
ką. W latach 1808-1823 był wykładowcą wielu przedmiotów w Szkole
Lekarzy Wiejskich w Monachium. Po przemianowaniu Szkoły Lekarzy
Wiejskich na Szkołę Chirurgiczną, F. v. P. Gruithuisen został 9 lutego 1823
roku profesorem anatomii i fizjologii.
Po przeniesieniu Uniwersytetu z Landshutu do Monachium w 1826
roku, R v. P. Gruithuisen został mianowany profesorem astronomii Uni-
wersytetu Monachijskiego. Na tym stanowisku pracował aż do śmierci.
Zmarł 21 czerwca 1852 r. w Monachium. Grób jego znajduje się do dzi-
siaj na Cmentarzu Południowym w Monachium [2,10].
ZNACZENIE PRACY GRUITHUISENA DLA UROLOGII
R v. P. Gruithuisen był niezwykle pracowitym naukowcem i bardzo
płodnym pisarzem. Napisał kilkaset artykułów naukowych i dużo ksią-
żek z różnych dziedzin nauk przyrodniczych. Dla urologii najważniej-
sza była praca opublikowana w 1813 roku w Gazecie Chirurgicznej w
Salzburgu pt.: “Czy powinno się stracić odwieczną nadzieję na usunięcie ka
mienia pęcherza moczowego metodą mechaniczną lub chemiczną”. (Ob man die
aite Hofinung aufgeben sollte, den Stein ans der Blase aufmechanische oder che-
mische Weise einst noch wegschaffen zu kónnen) [3]. Jest to pierwszy nauko-
wo udokumentowany opis przezcewkowego usunięcia kamieni z pę-
cherza moczowego. W pracy tej Gruithuisen uwzględnił 6 sposobów
usunięcia kamienia moczowego: operacyjnie, perfuzyjnie, galwanicznie
(prądem elektrycznym), chemicznie, mechanicznie i sposobem mecha-
niczno-chemicznym.
Po wieloletnich doświadczeniach na zwierzętach i na zwłokach Gru-
ithuisen zdecydował się swoją pracę opublikować i oficjalnie przedsta-
wić skonstruowany litotryptor. Gruithuisen żałował, że nie miał możli-
wości skruszenia kamienia u żywych ludzi. Jako przyczynę podał małą
liczbę chorych na kamicę pęcherza moczowego w Bawarii, brak zgody
chorych na doświadczenia i operacje oraz rezygnację z praktyki lekar-
skiej od 5 lat. Również rok publikacji 1813 nie był korzystny, wojny na-
poleońskie stwarzały nowe problemy Lekarze byli zapracowani lecząc
rannych i chorych nie mając czasu ani ochoty na wypróbowanie nowej
metody operacyjnej. Dopiero po nastaniu pokoju idea Gruithusena zo-
stała podchwycona i dalej rozwijana, ale we Francji. Jean Civiale (1792-
1867), jako student w 1817 roku słyszał na wykładach Marjolina o pracy
Gruithuisena i jego doświadczeniach. J. Civiale został zachęcony do kon-
tynuowania tych doświadczeń. Temat zafascynował go tak bardzo, że
zaczął z młodzieńczym zapałem zajmować się wyłącznie tym zagadnie-
niem. Najpierw podjął próby rozpuszczania kamieni a po niepowodze-
niach jego pasją stała się litotrypsja. Owocem jego pracy było w 1824
roku przezcewkowe skruszenie kamienia w pęcherzu moczowym u 32
letniego mężczyzny. Prace Gruithuisena wzbudzały duże zainteresowa-
nie ówczesnego świata naukowego, a przedstawione przez niego instru-
menty stały się modelem dla wielu później skonstruowanych narzędzi
do endoskpii i przezcewkowego kruszenia kamieni w pęcherzu.
Praca Gruithuisena o kruszeniu przezcewkowym kamieni pęcherzo-
wych była wnikliwie analizowana, ostro krytykowana, a duże znacze-
nie przez niego przedstawionych narzędzi nie było przez wszystkich
uznawane. Jean Civiale był fanatycznym przeciwnikiem Gruithuisena
[1]. Baron Charles Luis Stanislaus Heurteloup (1793-1864) odnosił się
krytycznie do narzędzi skonstruowanych przez J. Civiale podkreślając
bezustannie priorytet Gruithuisena w rozwoju litotrypsji, genialną war-
tość pomysłów i jego narzędzi dla dalszego rozwoju przezcewkowego
kruszenia kamieni pęcherzowych [4].
J. Civialevowi należy się w tej dziedzinie największa zasługa, gdyż pierw-
szy zastosował praktycznie tę metodę u chorych. Gruithuisen podkreślił
to w zakończeniu swej pracy: Do sztuki powinno się podchodzić postępowo,
zaczynając od jej pomysłu. Naukę powinno się zaczynać od doświadczenia. Nie
jest ważne kto pierwszy, ma dobry pomysł. Temu, kto go zrealizuje należy się
nagroda. (Zur Kunst geht man progressw von der Kuhstidee aus; zur Wissen-
schaft geht man von der Erfahrzung aus. Es ist ganz gieichgulńg, wer hier die
Kunstidee zu erst hat – Dem, welcher sie realisirt, gehóre das Verdienst.) [1,4,5].
W 1828 roku za pionierską pracę w zakresie litotrypsji i konstrukcji
narzędzi do jej wykonywania Francuska Akademia Nauk przyznała mu
złoty medal i nagrodę w wysokości 1000 franków [4, 10]. Gruithuisen
został nagrodzony pomimo, że przeprowadzał badania tylko na zwło-
kach i częściowo na sobie.
Litotrypsja, jako metoda lecznicza kamieni pęcherza moczowego, przy-
jęła się dopiero w drugiej połowie ubiegłego wieku po wieloletnich, zacie-
kłych walkach z chirurgami, szczególnie we Francji i Austrii [1,5,6,8,10].

piśmiennictwo

  1. [1] Civiale, J.: Dr. Chńale"s Nachtragliche Bemerkungen zu der Lłtlwtńtie. In Form
  2. eines Briefes an den Herm Kit ter von Kem, ersten Wumiarzt Sr. K. K. Majestat von
  3. Oesterreich. In der Enslin schen Buchhandlung. Berlin 3928.
  4. [2] Diffenbach, W.: Dr. Franz von Paula Gruithuisen (Nekrolog). Didaskalia.
  5. Blatter fur Geist, Gemiith und Publicitat/1852/ Nr. 156.
  6. [3] Gruithuisen, F. v. P.; Ob man die alte Hoffnung aufgeben sollte, den Stein arus
  7. der Blaseaufmechanische oder chemische Weise einst noch wegschaffen zu kónnen?
  8. Medicinisch-chirurgische Zeitung, 1813, Nr. 18-19 Salzburg, Band I, 290-331.
  9. [4] Heurteloup, Baron, C. L. S.: De la lithotripsie sans fragments au moyen des
  10. deux procede de l'extraction immediate ou de la pulveristion immediate despierres
  11. vesicalepar les voies naturelles. Memoire de M. Gruithuisen, inventeur de la methode
  12. lithotńptiąue et du premier procede rationel pour applicjuer ceite methode. Labre,Li-
  13. braire de la Faculte de Medecine, place de 1'Ecole de Medecine, 4. Paris 1846.
  14. [5] Kern, Ritter, v. V.: Die Steinbeschwerden der Harnblase, Une Venvandten Ubel,
  15. und der Blasenschnitt bei beiden Geschlechtern. Im Verlage des Verfassers. Ge-
  16. druckt bei den P. P. Mechitaristen, Wien 1828.
  17. [6] Noske, H. D., Breitwieser, P.: Zur Geschichte der Lithotripsie. Therapiewo-
  18. che 1972, 37, 3093-3099.
  19. [7] Seifert, Ph.: Ueber die neuefranzósischeMethode, Blasensteine ohne Steinschnitt
  20. zu entfernen. Gedruckt bei A. W. Schade, Berlin 1826.
  21. [8] Ultzmann, R.: Die Krankheiten der Harnblase. Ferdinand Enke, Stuttgart 1890.
  22. [9] Willan, R. J.: Litholapaiy: its evolution, indications, and contraindications, with
  23. a record of cases. Br. J. Surg., 1913-1914,1, 406-418.
  24. [10] Zamann, A. M.: Das Leben und Wirken des Franz von Paula Gruithuisen (1774-
  25. 1852) - Seine Bedeutung fur die Urologie. Dissertation. Aachen 1997.