PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

Obraz histologiczny i niektóre odczyny histochemiczne najądrza i pęcherzyków nasiennych szczura po uszkodzeniu splotu jądrowego
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1978/31/1.

autorzy

Bolesław Otulakowski, Andrzej Limanowski
Zakładu Anatomii Prawidłowej
Kierownik: prof. dr W. Woźniak
Zakładu Histologii i Embriologii Instytutu Biostruktury AM w Poznaniu
Kierownik: doc. dr A. Łukaszczyk

streszczenie

Autorzy przeprowadzili badania na 25 szczurach pici męskiej, u których wykonano jedno lub obustronne przecięcie splotu jądrowego, oraz nerwów biodrowo-pachwino-wego i plciowo-udowego. Przeprowadzono rytu nowe badania histologiczne i niektóre odczyny histochemiczne. Po jednostronnym odnerwieniu nie obserwowano uchwytnych zmian histologicznych i histochemicznych w pęcherzykach nasiennych w porównaniu z grupą kontrolną. Natomiast po obustronnym uszkodzeniu splotu jądrowego w pęche­rzykach nasiennych obserwuje się zmiany zbliżone do tych jakie występują po gona-dektomii. Pojawiają się lipidy w komórkach gruczołowych, obniża się wysokość na­błonka, oraz zmienia się lokalizacja i aktywność kwaśnej fosfatazy. Brak powyższych zmian morfologicznych i histochemicznych w pęcherzykach nasiennych po jednostronnym odnerwieniu sugeruje, że pęcherzyk nasienny unerwiony jest przez oba pnie współczulne.

W ostatnim dziesięcioleciu cały szereg badań wykazuje obecność komórek adrenergicznych w narządach płciowych męskich u różnych zwierząt i u człowieka (1, 9, 10). Stwierdzenie tych komórek dowodzi o istnieniu krótkich neuronów adrenergicznych wysyłających swoje włókna pozazwojowe do narządów, jak rów­nież sugeruje możliwość istnienia neu­ronów wstawkowych w układzie autonomicznym.

Z badań Hodsona (4) wynika, że wpływ tych nerwów na czynność wydzielniczą pęcherzyków nasien­nych i gruczołu krokowego, a także czynność najądrzy i nasieniowodu jest różny w zależności od gatunku zwie­rzęcia. Autor ten np. wykazał, że uszkodzenie nerwów współczulnych u królika redukuje wydzielanie pęcherzyków nasiennych, nie ma nato­miast wpływu na pozostałe narządy płciowe.

Z nowszych badań Dent i wsp. (3), oraz Hodson i wsp. (5) wykazali sy­napsy między włóknami adrenergicznymi z komórkami nabłonkowymi w pęcherzyku nasiennym królika, jak również ścisły kontakt między tymi komórkami a włóknami cholinergicznymi.

Bell (2) wykazał włókna choliner-giczne w pęcherzyku nasiennym szczura.

Powyższe obserwacje morfologicz­ne i badania czynnościowe pozwalają przypuszczać, że uszkodzenie nerwów narządów płciowych powodować po­winno zmiany strukturalne tych na­rządów. Stąd też w obecnych bada­niach postanowiono prześledzić obraz histologiczny oraz niektóre odczyny histochemiczne w pęcherzykach na­siennych i najądrzu po jedno i obu­stronnym odnerwieniu.

Materiał i metoda

Doświadczenie przeprowadzono na 25 szczu­rach samcach dojrzałych płciowo hodowli wsobnej. Zwierzęta podzielono na 3 grupy, w tym jedną grupę stanowiły szczury kontrolne (5 zwierząt).

W grupie 1 (10 zwierząt) wycinano na odcinku około 5 mm jednostronnie splot jądrowy oraz przecinano nerw biodrowo-pachwinowy i płciowo-udowy.

W grupie 2 (10 zwierząt) powyższy zabieg wykonywano obustronnie.

Po 30 dniach od zabiegu zwierzęta uśmier­cono. Do badań histologicznych pobierano wycinki najądrzy i pęcherzyków nasiennych, które utrwalono w płynie Carnoy oziębionym do — 6°C, w płynie Bakera w temperaturze +4°C oraz w płynie Helly. Skrawki para­finowe barwiono rutynowymi metodami (he-matoksyliną i eozyną oraz odczyn PAS). Na skrawkach mrożonych wykonywano odczyny na aktywność alkalicznej i kwaśnej fosfatazy wg Gomoriego oraz na aktywność niespecy­ficznych esteraz wg Menten, Green, Junga (jako substratu użyto octanu naftolu AS jako soli dwuazowej Fast Blue R-6). Ponadto w pęcherzykach nasiennych wykrywano lipidy przy pomocy czerwieni oleistej wg Lilliego.

Wyniki

U szczurów po jednostronnym od­nerwieniu nie obserwowano uchwyt­nych zmian histologicznych jak rów­nież w nasileniu badanych odczynów histochemicznych w porównaniu ze zwierzętami grupy kontrolnej.

W grupie 2 zwierząt (po obustron­nym przecięciu nerwów splotu jądro­wego) w kanale najądrza występują liczne złuszczone elementy komórko­we, oraz homogenna masy.

Nabłonek gruczołowy pęcherzyków nasiennych jest nieco spłaszczony w porównaniu z grupą kontrolną. Stwierdza się również mniejszą ilość wydzieliny w świetle gruczołu. Od­czyn na aktywność alkalicznej fosfatazy u zwierząt z obustronnym usz­kodzeniem splotu jądrowego wykazuje mniejsze nasilenie w porównaniu z odczynem u szczurów kontrolnych. Zmienia się również lokalizacja od­czynu na aktywność kwaśnej fosfatazy. U zwierząt kontrolnych produkt reakcji obserwowano w okolicy pod-jądrowej komórek gruczołowych. Po obustronnym przecięciu nerwów wo­kół tętnicy jądrowej odczyn ten wy­stępował w obszarze całej cytoplazmy w postaci ziaren o różnej średnicy. W grupie 2 zwierząt obserwowano również odczyny na lipidy które nie występują u zwierząt kontrolnych i u zwierząt grupy 1. W nabłonku pęcherzyków nasiennych pojawiają się krople lipidowe układające się wokół jądra. Odczyn na niespecyfi-. czne esterazy w obydwu grupach do­świadczalnych nie różnił się od od­czynu tego w grupie szczurów kon­trolnych.

Dyskusja

Obserwowane zmiany morfologi­czne po obustronnym przecięciu splo­tu jądrowego oraz nerwów bicdrowo-pachwinowego i płciowo — udowego do­wodzą, że narządy płciowe jednej strony unerwione są przez włókna po­chodzące z obydwu pni współczulnych oraz prawdopodobnie ze splotów miednicznych. W przeprowadzo­nych doświadczeniach nie odnerwiono całkowicie pęcherzyków nasiennych oraz najądrzy, które otrzymują rów­nież włókna ze splotów miednicznych o czym świadczą liczne badania mor­fologiczne wielu autorów (6, 8, 9).

Badania te jednakże pozwalają są­dzić, że nerwy biegnące wokół tętnicy jądrowej partycypują w unerwieniu pęcherzyków nasiennych czego dowo­dem są obserwowane zmiany morfo­logiczne, oraz reakcje histochemiczne. Wyniki naszych badań potwierdzają zatym obserwacje Hodsona i wsp. (5), oraz Denta i wsp. (3), o połączeniach synaptycznych włókien nerwowych z komórkami nabłonkowymi. Być może, że uszkodzenie splotu jądrowe­go poprzez zaburzenie czynności do-krewnych jądra powoduje także wtór­ne zmiany w pęcherzykach nasiennych związane ze spadkiem krążących an-drogenów co wykazał limanowski (7) u szczurów po gonadektomii, u któ­rych obserwował wyraźne spłaszczenie komórek nabłonka gruczołowego pę­cherzyków nasiennych, pojawienie się lipidów w komórkach gruczołowych, oraz zmianę lokalizacji i aktywności kwaśnej fosfatazy.

Piśmiennictwo

  1. Baumgarten H. G., Falck B., Holstein A.-F., Owman T.: Adrenergic innervation of the human testis, epididymis, ductus deferens and prostate: a fluorescence microscopic and fluorimetric study:. Z. Zellforsch., 1968, 90, 81.
  2. Bell Ch.: Autonomie nervous Control of reproduetion: circulatory and other factors. Pharmacol. Rev., 1972, 24, 657.
  3. Dent J., Hodson N., Selhi H.: Ultrastruc-
  4. tural differentiation of fibre types in rabbit seminal vesicle. J. Physiol., 1971, 217, 7—8 P.
  5. Hodson N.: Sympathetic nerves and repro-ductive organs in the male rabbit. J. Reprod. Fert., 1965, 10, 209.
  6. Hodson N., Dent J.: Innervation of rabbit seminal vesicles J. Anat., 1971, 109, 355.
  7. Kuntz A.: The autonomie nervous system. Lea and Febiger, Philadelphia, 1953.
  8. Limanowski A.: Wpływ gonadektomii, androgenów i estrogenów na niektóre reakcje histochemiczne w pęcherzykach na­siennych szczura. P. T. P. N. Prace Kom. Med. Dośw., 1966, 33, 171.
  9. Mitchell G. A. G.: The innervation of the ovary, uterine, testis and epididymis. J. Anat., 1938, 72, 508.
  10. Owman Ch., Sjostrand N. O.: Short adre-
  11. nergic neurons and catecholamine-containing cells in vas deferens and accessory male genital glonds of different memals. Z. Zellforsch., 1965, 66, 300.
  12. Sjostrand N. O.: The adrenergic innervation of the vas deferens and the accessory male genital glands. Acta Physiol, scand. 1965, 65, Suppl. 257.
Adres autorów:
Zakład Anatomii Prawidłowej In-tytutu Biostruktury AM
ul. Rektora Święcickiego 6
60-781, Poznań