english version wersja do druku
	kwartalnik ISSN 0500-7208 Czasopismo punktowane przez KBN, Index Copernicus oraz w bazie GBL

Zakażenia układu moczowego są jedną z podstawowych chorób i rów-

nocześnie często występującym powikłaniem różnych schorzeń i zabie- gów urologicznych. Nierzadko należą do najtrudniejszych przypadków antybiotyko- i chemioterapii [4]. Występujące jako zakażenia szpitalne są przyczyną wydłużenia okresu pobytu chorych w szpitalu [2]. Czyn- nik etiologiczny – bakterie w przeważającej większości przypadków wnikają do dróg moczowych drogą wstępującą samoistnie lub w trakcie instrumentacji przezcewkowej. Szczególnie często dochodzi do infekcji na oddziałach zabiegowych u pacjentów obarczonych czynnikami ryzy- ka zakażeń, tj. wiekiem, uszkodzeniem czynności nerek, cukrzycą, oty- łością, chorobą nowotworową [6]. Z kolei zabiegi przezcewkowe i stoso- wanie cewników są podstawową częścią leczenia urologicznego. Celem pracy jest zapoznanie się z czynnikami etiologicznymi zakażeń układu moczowego: poznanie rodzajów bakterii wywołujących najwię- cej zakażeń, również związanych z przebytym leczeniem na Oddziale Urologii.

MATERIAŁ I METODA

W latach 1994-1995 leczono w Oddziale Urologii w Inowrocławiu ogó- łem 1817 pacjentów, w tym 1230 mężczyzn i 587 kobiet. Przy przyjęciu wykonywano podstawowe badania laboratoryjne oraz posiewy moczu. Mocz badany był w pracowni bakteriologicznej tutejszego szpitala, sto- sującej podłoża krwawe dla wzrostu wszystkich bakterii, podłoża McCon- keya dla wzrostu bakterii Gram ujemnych oraz specjalne podłoża do hodowli bakterii z rodzaju Enterococcus. Za bakteriurię znamienną uznano obecność bakterii w 1 ml moczu w liczbie 100000. Obliczono ogólną ilość zakażeń układu moczowego poszczególnymi rodzajami bakterii. Porów- nano ilość zakażeń układu moczowego u pacjentów z przebytą instru- mentacją przezcewkową i bez niej. Obliczono ilość zakażeń układu mo- czowego towarzyszących trzem często spotykanym schorzeniom urolo- gicznym: kamicy górnych dróg moczowych, łagodemu rozrostowi ster- cza z zaleganiem moczu i nowotworom pęcherza moczowego.

WYNIKI

Obecność bakterii w moczu w liczbie powyżej 100 000/ml stwierdzo- no u 208 (24%) pacjentów przyjętych w 1994 r. i u 284 (30%) w 1995 r. Ogólną liczbę poszczególnych rodzajów bakterii wyhodowanych w ła- tach 94-95 przedstawia tabela I.

Najwięcej zakażeń układu moczowego u pacjentów przyjmowanych na Oddział Urologii wywołanych jest przez E. coli, Proteus, Enterococcus i Pseudomonas.

Zakażenia układu moczowego w przeważającej ilości przypadków wy- stępowały u kobiet. Najczęściej hodowaną bakterią była E. coli, następ- nie Proteus, Pseudomonas, Staphylococcus. U mężczyzn najwięcej wykryto bakterii z rodzaju Proteus, Escherichia, Enterococcus. U 482 pacjentów stwierdzono w wywiadzie przebyte zabiegi in- strumentalne przez cewkę moczową. W tej grupie chorych dodatnie posiewy moczu zaobserwowano w 50% przypadków, podczas gdy w grupie chorych, którzy nie podawali w wywiadzie przebytej instru- mentacji przezcewkowej dodatnie posiewy moczu otrzymano w 19% Zakażenie układu moczowego u chorych po zabiegach przezcew- kowych najczęściej wywołane były przez bakterie z rodzaju Proteus, Esche- richia, Enterococcus, Pseudomonas.

Oznaczono ilość dodatnich posiewów moczu towarzyszących trzem jednostkom chorobowym: kamicy górnych dróg moczowych, nowotwo- rom pęcherza moczowego i przerostowi gruczołu krokowego. Ze względu na duży wpływ przebytej instrumentacji dróg moczowych na wyniki badań bakteriologicznych moczu, z rozważań wyłączono pac- jentów z przebytymi zabiegami przezcewkowymi, aby otrzymać rze- czywistą ilość znamiennych bakteriurii towarzyszących wyżej wy- mienionym jednostkom chorobowym.

Spośród 486 pacjentów leczonych z powodu kamicy górnych dróg mo- czowych (308 mężczyzn i 128 kobiet) otrzymano 121 (25%) dodatnich posiewów moczu (tabela II).

W przypadku nowotworów pęcherza moczowego na 48 pacjentów (42 mężczyzn i 6 kobiet) dodatnie posiewy moczu otrzymano w 13 (27%) przypadkach (tabela III).

Z powodu przerostu gruczołu krokowego leczono 137 chorych, u któ- rych nie stwierdzono w wywiadzie instrumentacji przezcewkowej. U 28 z nich otrzymano dodatnie posiewy moczu (tabela IV).

OMÓWIENIE

W 1994 r. 24% pacjentów przyjętych na Oddział Urologii w Inow- rocławiu miało zakażenie układu moczowego, a w 1995 r. odsetek ten wzrósł do 30%, to znaczy, że co 3 pacjent stanowił potencjalne źródło zakażenia dla innych chorych. Ponadto duża ilość zabiegów przezcew- kowych na oddziale urologii i konieczność wielokrotnego hospitalizo- wania niektórych chorych stwarza szczególne predyspozycje do zaka- żeń układu moczowego u pacjentów leczonych urologicznie. W naszym materiale stwierdziliśmy, że aż 50% chorych, którzy w wywiadzie po- dawali przebytą instrumentację przezcewkową miało zakażenie ukła- du moczowego. Dotyczy to chorych uprzednio hospitalizowanych, jak i leczonych ambulatoryjnie. Tak wysoki odsetek po instrumentacji prze- zcewkowej występuje pomimo postępowania zapobiegającego, takie- go jak: aseptyka, antyseptyka, stosowanie cewników o możliwie ma- łym przekroju, usuwanie cewnika tak szybko jak to jest możliwe, prze- strzeganie zasad pielęgnacji pacjentów z cewnikiem. Na poprawę tego wskaźnika może wpłynąć wczesne operowanie chorych z zatrzyma- niem moczu [2] i skrócenie możliwie do minimum pobytu pacjenta w szpitalu, gdyż czas ten ma wpływ na ilość zakażeń szpitalnych [6]. Można to osiągnąć między innymi przez wykonywanie przedopera- cyjnych badań diagnostycznych bez hospitalizacji chorego. U pacjen- tów uprzednio hospitalizowanych lub leczonych lekami przeciwbak- teryjnymi zauważono mniejszy udział E. coli w zakażeniach układu moczowego przy równoczesnym wzroście częstości występowania in- nych pałeczek Gram ujemnych [5]. W naszym materiale stwierdzili- śmy, że chorzy po zabiegach przezcewkowych są zakażeni przez E. coli w mniejszym odsetku niż pacjenci, którzy nie podawali w wywiadzie przebytej instrumentacji przezcewkowej. Odnotowaliśmy wyraźny wzrost zakażeń układu moczowego u chorych po przebytej instrumen- tacji przezcewkowej przez bakterie z rodzaju Proteus, Enterococcus, Pseudomonas, Enterobacter, Klebsiella, Serratia. W grupie chorych, którzy nie podawali w wywiadzie przebytej instrumentacji przezcewkowej, dodatnie posiewy moczu stwierdzono w 19% przypadków. Wśród tych pacjentów chorzy z kamicą górnych dróg moczowych mieli 25% do- datnich posiewów moczu, z nowotworem pęcherza 27%, a z przerostem gruczołu krokowego 20%. Wynika z tego, że nowotwór pęcherza mo- czowego w takim samym stopniu jak kamica układu moczowego pre- dysponuje do zakażeń układu moczowego.

WNIOSKI

1.Stwierdzono duży (50%) odsetek chorych ze znamienną bakteriu- rią, którzy podawali w wywiadzie przebytą instrumentację przez- cewkową.

2.Otrzymane wyniki wskazują na konieczność stosowania daleko po- suniętej profilaktyki, bezwzględnego przestrzegania zasad aseptyki pod- czas instrumentacji dróg moczowych oraz długotrwałej obserwacji cho- rych po tych zabiegach.

3.U chorych z kamicą górnych dróg moczowych i nowotworem pę- cherza moczowego stwierdzono zbliżoną częstość zakażeń układu mo- czowego wynoszącą 25% i 27%, a u chorych z zaleganiem moczu w pę- cherzu spowodowanym przerostem gruczołu krokowego znamienną bakteriurię stwierdzono w 20% przypadków.

1. [1] Dembowski, ]., Mróz, E., Stolarczyk, ].: Porównawcze badania bakteriolo-
2. giczne moczu ze strumienia środkowego i miedniczki nerkowej. Urol. Pol., 1987,
3. 40, 1-4.
4. [2] Demkow, T., Michalec,}., Wencel, ]., Rolińska, R., Kuzaka, B., Czaplicki,
5. M., Barkowski, A.: Zakażenie szpitalne dróg moczowych u chorych operowa-
6. nych z powodu przerostu gruczołu krokowego. Urol. Pol., 1994,47,4-9.
7. [3] Lambert, H., O'Grady, R: Antybiotyki i chemioterapia. Wyd. Med., 1994,415-
8. 423.
9. [4] Kuligowski, W., Burzyński, K., Jeromin, L.: Zakażenia wewnątrzszpitalne w
10. Klinice Urologii A. M. w Łodzi w latach 1984-1989. Urol. Pol., 1991, 44, 2-6.
11. [5] Orłowski, T. Choroby nerek. PZWL, 1983, 304-325.
12. [6] Polka, H. C. (jr): Zakażenia w chirurgii. PZWL, 1982, 58-64,157-174.