SPRAWOZDANIE Z I MIĘDZYNARODOWEGO SYMPOZJUM ?AIDS A PRACOWNIK SŁUŻBY ZDROWIA" BYDGOSZCZ 20-22.11.1996
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1997/50/3.

W dniach 20-22 listopada 1996 r. odbyło się w Bydgoszczy I Między- narodowe Sympozjum AIDS a Pracownik Służby Zdrowia. Organizatora- mi Sympozjum byli: Krajowy Zespół Państwowych Szpitali Klinicznych NSZZ Solidarność; Krajowe Biuro Koordynacyjne do spraw Zapobiega- nia AIDS w Warszawie; Stowarzyszenie HIV/ AIDS Prophylaktikos w Byd- goszczy. Honorowy patronat nad Sympozjum objęli Jego Ekscelencja Ma- thew Kane ? Ambasador ONZ w Polsce oraz Ks. Arkadiusz Nowak ? Doradca Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej do spraw AIDS i Nar- komanii. Uczestniczyło około 400 osób. Przybyli wszyscy najwybitniejsi specjaliści zajmujący się problematyką AIDS w Polsce, a także goście za- graniczni z Holandii, Francji i Szwecji.

W Polsce pierwsze zakażenie HIV stwierdzono w 1985 r., a pierwsze zachorowanie na AIDS w 1986 r. Do lipca 1996 r. odnotowano ogółem 4166 zakażeń HIV obywateli polskich i 441 zachorowań na AIDS. 254 chorych zmarło (Szata). 568 zakażonych to osoby, które weszły w konflikt z prawem i odby- wają kary pozbawienia wolności.

Wśród zakażonych przeważają mężczyźni, narkomani (67%), w wie- ku 20-29 lat, mieszkańcy dużych aglomeracji miejskich (Szata). We Francji liczba chorych na AIDS do połowy 1996 r. wynosiła 42 262, w tym 41618 dorosłych i 644 dzieci. W I trymestrze 1996 r. rozpoznano 2900 nowych przypadków, z których 36% związanych było z kontakta- mi homoseksualnymi, 28% heteroseksualnymi, a 25% dotyczyło narko- manów stosujących narkotyki we wstrzyknięciach (Eliaszewicz). Wśród pracowników służby zdrowia największe narażenie na zaka- żenie HIV występuje u pielęgniarek 47%, lekarzy 16,7%, uczennic szkół medycznych 12,6% i salowych 11,2% (Eliaszewicz).

Obserwacje zabiegów operacyjnych wykazały, że średnia ilość przypad- kowych uszkodzeń skóry lekarzy operujących wynosi 3,4-6,4 na 100 wy- konanych zabiegów. Zwiększone ryzyko zakażenia HIV podczas zabie- gów związane jest z utratą krwi powyżej 300 ml i przedłużającym się cza- sem zabiegu powyżej 3 godz. Największe ryzyko zakażenia niosą opera- cje naczyniowe, jelitowe i ginekologiczne. Świadomość lekarza operujące- go o zakażeniu pacjenta HbV, HIV zwiększa ryzyko uszkodzenia skóry igłą czy skalpelem podczas zabiegu trzykrotnie (Eliaszewicz). W Holandii do 1995 r. rozpoznano AIDS u 3840 osób. Obecnie żyje 1340 chorych (Van den Broek).

Ponad 85% zakażeń HIV następuje przez kontakty seksualne. Zacho- rowania na inne schorzenia przenoszone drogą płciową 3-6 krotnie zwiększa prawdopodobieństwo zakażenia HIV, a u osób już zakażonych skraca okres inkubacji AIDS (Stapiński).

Stosunkowo niska w ostatnich latach zapadalność w Polsce na choro- by przenoszone drogą płciowa (kiła, rzeżączka i in.) jest przyczyną mniej- szej ilości w naszym kraju zakażeń HIV drogą płciową (Stapiński). Dia pracowników służby zdrowia główne zagrożenie stanowią zaka- żenia krwiopochodne. Jednakże ryzyko zakażenia jest nieduże i wynosi przez nakłucie zakażoną igłą około 0,3% dla HIV, podczas gdy dla He- patitis B10-30%, a Hepatitis C 4% (Linglof). Ryzyko zakażenia bez ukłu- cia, tzn. przez śluzówki lub uszkodzony naskórek jest jeszcze niższe i wynosi 0,05%. Na świecie zarejestrowano około 100 przypadków zaka- żenia HIV u pracowników służby zdrowia na skutek zakażenia się od pacjentów (Linglof).

Najczęstszą przyczyną było skaleczenie igłą przy próbie ponownego zakładania osłonki i przy usuwaniu zużytych igieł. Dotyczyło to głów- nie pielęgniarek. W przypadku skaleczenia i podejrzenia kontaktu z za- każoną krwią, należy miejsce to przemyć bieżącą wodą z mydłem, a na- stępnie środkiem dezynfekującym (np. Betadine). Profilaktykę przeciw zakażeniu należy rozpocząć w ciągu pierwszych godzin po ekspozycji, podając Zidowudynę (Retrovir) w dawce 600 mg/dobę ‘przez okres 4 tygodni. W nowszych schematach postępowania dodatkowo stosuje się 3TC (Epivir) oraz Indinavir (Crixivan). Zastosowanie chemioterapii prze- ciwretrowirusowej zmniejsza ryzyko zakażenia HIV o 79% (Eliaszewicz). Zwrócono uwagę na wciąż niedostateczny nawyk mycia rąk przez pracowników służby zdrowia oraz niechęć pielęgniarek do zakładania rękawiczek przy pobieraniu badań oraz położnych do zakładania oku- larów ochronnych podczas przyjmowania porodów. Ryzyko zakażenia pacjenta od pracownika służby zdrowia nie zostało wiarygodnie udokumentowane.

W Polsce do Zakładu Epidemiologii PZH do tej pory nie przekazano danych o potwierdzonym zakażeniu HIV pracowników służby zdrowia na stanowisku pracy (Szata).

Nie opisano również zakażenia wirusem HIV podczas zabiegów en- doskopowych, mimo potencjalnie występującego ryzyka zakażenia (Si- mon). W trakcie dyskusji poruszono szereg bardzo istotnych i kontro- wersyjnych tematów. Jednym z nich jest kwestia przekazywania infor- macji o zakażeniu HIV. Obowiązkowo należy wysłać zgłoszenie do Sta- cji Sanitarno-Epidemiologicznej, jako informację poufną. Natomiast le- karza obowiązuje tajemnica lekarska i nie powinien dopuścić do roz- przestrzenienia się informacji o zakażonym. Lekarz bez zgody pacjenta nie może przekazać tej informacji ani ro- dzinie, ani partnerowi seksualnemu.

Wykonywanie testów wykrywających zakażenie HIV wykonuje się za zgodą pacjenta albo ze wskazań lekarskich wówczas, gdy jest to istotne w procesie diagnozowania czy leczenia chorego. Wykonywanie testów w ramach badań profilaktycznych, na zlecenie zakładów pracy lub jako ru- tynowe badania przed zabiegiem operacyjnym, bez zgody pacjenta jest bezprawne (Głowaczewska, Wencelis).

W Polsce wydano zarządzenia nakazujące wykonywanie testów w kierunku HIV u zatrudniających się do pracy na statkach handlowych, u kandydatów do Wyższej Szkoły Morskiej, u żołnierzy wyjeżdżających z misjami pokojowymi w ramach kontyngentu ONZ. W maju 1996 r. wydano rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia o obligatoryjnym bada- niu pracowników służby zdrowia w kierunku HIV, HbV, HcV przed przy- stąpieniem do pracy oraz w trakcie pracy, co 2 lata. Zarządzenie to wy- wołało duże kontrowersje i jest w trakcie nowelizacji.

Na prośbę organizatorów przedstawiliśmy w trakcie obrad referat na temat Zagrożenie zakażeniem wirusem HIV podczas zabiegów i operacji urolo- gicznych.