14 kwietnia 1989 roku odbyło się w Warszawie V Sympozjum Urologii Dziecięcej pod hasłem ,,Nephrolithiasis". Organizatorami Sympozjum byli ? Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Urologicznego, Katedra i Klinika Urologii Instytutu Chirurgii Akademii Medycznej w Warszawie oraz Komisja Urologiczna Komitetu Patofizjologii Klinicznej Polskiej Akademii Nauk. W obradach uczestniczyło 236 urologów i chirurgów dziecięcych z prawie wszystkich krajowych ośrodków zajmujących się urologią dziecięcą oraz 7 gości z zagranicy. Wśród gości zagranicznych było 5 urologów z Wilna, 1 urolog z Mińska oraz urolog z Wiednia.
Sympozjum było poświęcone leczeniu i zapobieganiu nawrotom kamicy górnych dróg moczowych u dzieci. W dwóch sesjach referatowych wygłoszono 16 referatów oraz przedstawiono 1 film ilustrujący technikę przezskórnego usuwania kamieni z nerek. Na zakończenie odbyła się ponad godzinna konferencja okrągłego stołu.
Obrady otworzył prof. Andrzej Borówka przedstawiając raport na temat występowania i leczenia kamicy górnych dróg moczowych u dzieci, sporządzony na podstawie ankiet wysyłanych do 36 klinik i oddziałów urologii oraz chirurgii dziecięcej zajmujących się urologią dziecięcą. Odpowiedzi na ankiety uzyskano z 24 ośrodków. W latach 1987?1988 leczono w tych ośrodkach 520 dzieci chorych na kamicę górnych dróg moczowych. Kamica nerkowa występowała u 83,8% z nich. Operacyjnie leczono 57,5% dzieci. Stwierdzono, że wadami wrodzonymi układu moczowego oraz dysfunkcjami dróg moczowych było dotkniętych ponad 30,0% operowanych dzieci. Najczęściej występowało wrodzone zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego oraz odpływ pęcherzowo-moczowodowy. U pozostałych dzieci można podejrzewać metaboliczne tło kamicy. Wszystkie ankietowane ośrodki dysponują możliwością przeprowadzania badań laboratoryjnych w tym kierunku. U ponad 50,0% dzieci operowanych z powodu kamicy nerkowej, miała ona charakter skomplikowany: u ponad 8.0% występowała obustronnie, u 26,0% miała charakter odlewowy i u 11,0% była kamicą nawrotową. Większość operacji kamicy nerkowej przeprowadzono metodami nie wymagającymi nacięcia miąższu nerkowego (zwykłą pielolitotomię wykonano u 43,0% dzieci, pielolitotomię metodą Gil-Verneta u 7,7%). Usunięcie kamieni z norki przez nacięcie miąższu nerkowego lub częściowego wycięcia nerki dokonano u ponad 30,0% dzieci. Odsetek operacji niedoszczętnych określono na 1,4?33,0%. Nefrektomię z powodu kamicy wykonano u 5,0% dzieci.
Przegląd metod zabiegowego leczenia kamicy górnych dróg moczowych przedstawił prof. Tadeusz Krzeski. Wskazania do poszczególnych rodzajów zabiegów ocenił następująco: kruszenie kamieni falami uderzeniowymi wyzwalanymi pozaustrojowo (ESWL) ? około 85,0%, przezskórna nefrolitotrypsja (PCNL) ? 10,0?15.0%. klasyczne operacje chirurgiczne ? około 5,0%. Zasady kwalifikowania dzieci do ESWL są takie same, jak dorosłych. Dezintegracja kamieni pod wpływem fal uderzeniowych dochodzi u dzieci łatwiej niż u dorosłych, zaś powikłania występują rzadziej. Kamienie nerkowe u dzieci, u których można się spodziewać utrudnienia w wydalaniu rozkruszonych fragmentów z górnych dróg moczowych do pęcherza spowodowanego przeszkodą w odpływie moczu z nerek, stanowią wskazanie do leczenia metodą PCNL. Brak wyposażenia ośrodków krajowych w nefroskopy dziecięce stwarza trudność w uzyskaniu własnego doświadczenia PCNL u dzieci. Do leczenia operacyjnego kwalifikują się dzieci z ciężką, obustronną kamicą odlewową nerek i upośledzeniem czynności nerek, u których istnieje groźba zablokowania nerki przez fragmenty kamieni i związane z nią niebezpieczeństwo nasilenia niewydolności nerkowej, a także kamica wtórna w stosunku do przeszkody w odpływie moczu z nerki (np. zwężenia podmiedniczkowego), wymagającej wyeliminowania na drodze operacyjnej. Prof. Tadeusz Krzeski zwrócił uwagę, że autorami pierwszego doniesienia na temat możliwości rozbijania kamieni moczowych ultradźwiękami, opublikowanego w ?Urologii Polskiej" w 1951 roku, są Polacy: prof. Zygmunt Traczyk i inż. Czesław Wachtl. Pierwszy zabieg ESWL u dziecka przeprowadzono w 1984 r. w USA.
Na podstawie referatów R. Sztaby, J. Gruchalskiego, T. Koszutskiego i O. Sar-razina można wnosić, że operacyjne leczenie kamicy odlewowej nerek metodą cięcia sekcyjnego po zaciśnięciu szypuły nerkowej, nadal znajduje w Polsce zwolenników i według autorów przynosi pomyślne wyniki.
Zachęcające wyniki leczenia kamicy nerek u 15 dzieci, uzyskane metodą PCNL przy użyciu instrumentarium dla dorosłych w Klinice Urologii AM we Wrocławiu, przedstawił J. Lorenz, M. Ołpiński zapoznał z wynikami ESWL przeprowadzonej u 54 dzieci z powodu kamicy górnych dróg moczowych, leczonych w Klinice Urologii AM w Warszawie. Najlepsze wyniki uzyskano u dzieci z pojedynczymi kamieniami średnicy nie większej niż 1,0 cm, umiejscowionymi w miedniczce nerkowej ? 100,0% powodzeń. 40,0% ogólnej liczby leczonych dzieci jest wolnych od kamicy po 3 miesiącach od zabiegu. A. Szkodny przedstawił doświadczenia w leczeniu dzieci metodami ESWL i PCNL, zgromadzone w Klinice Urologii AM w Katowicach. Stwierdził, że do leczenia metodą ESWL kwalifikuje się około 90,0o/o dzieci z kamicą nerek. Ch. Turk z Oddziału Urologii Krankenanstalt Rudolfstiftung z Wiednia przedstawił zalety ESWL przeprowadzanej u dzieci przy użyciu urządzenia piezoelekrycznego (Piezolith 2200). W czasie zabiegów nie ma potrzeby rentgenowskiego napromieniania dzieci, ponieważ kamienie lokalizuje się metodą ultrasonograficzną. Ponadto, zabiegi wykonywane aparatem Piezzolith 2200 nie są bolesne, dzięki czemu można je przeprowadzić bez znieczulenia ogólnego. Uszkadzający wpływ fal uderzeniowych wytwarzanych piezoelektrycznie na tkanki miękkie, w tym na nerkę, jest znacznie mniejszy od wpływu fal elektrohydraulicznych wyzwalanych przez generator aparatu Lithostar. Dr Turk uważa metodę piezo--ESWL za metodę z wyboru w leczeniu kamicy górnych dróg moczowych u dzieci.
Sesję zakończył referat B. Gołąbek, w którym autorka udowodniła skuteczność pooperacyjnej metafilaktyki kamicy nerkowej. U wszystkich badanych przez nią dzieci w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie, udało się rozpoznać przyczynę kamicy. Aż u 60,0% dzieci stwierdzono ?metaboliczne" tło kamicy, przy czyni u większości stanowiła je idiopatyczna hiperkalciuria. W wyniku prawidłowo prowadzonej metafilaktyki u żadnego dziecka nie stwierdzono prawdziwego nawrotu kamicy w ciągu 5?10 lat od operacji.
Ostatnią część Sympozjum stanowiła Konferencja okrągłego stołu. Uczestniczyli w niej profesorowie: A. Borkowski, Z. Kaliciński, T. Krzeski, K. Łodziński, A. Szkodny, R. Sztaba, docenci: J. Lorenz, Cz, Szymkiewicz i dr Ch. Turk. Moderatorem był prof. A. Borówka. Problem leczenia operacyjnego kamicy odlewowej nerek podzielił uczestników konferencji na dwie grupy. Do obrońców leczenia operacyjnego z użyciem cięcia sekcyjnego nerki należeli chirurdzy dziecięcy ? prof. R. Sztaba, doc. Cz. Szymkiewicz, a z urologów ? doc. J. Lorenz. Prof. R. Sztaba wyraził pogląd, że cięcie sekcyjne stwarza możliwość najszybszego i najbardziej radykalnego usunięcia kamienia. Na podstawie badań angio- i scyntygraficznych uważa on, że uszkodzenie miąższu nerki po takiej operacji jest niewielkie. Również doc. Cz. Szymkiewicz twierdzi, że kamica odlewowa wypełniająca wszystkie kielichy kwalifikuje się do leczenia operacyjnego z użyciem cięcia sekcyjnego. We-diug niego najlepszym sposobem osiągnięcia optymalnej hemostazy podczas tej operacji jest zaciśnięcie szypuły naczyniowej przy jednoczesnym oziębieniu nerki. Do zwolenników wprowadzania nowych metod leczenia kamicy odlewowej należeli urolodzy ? profesorowie T. Krzeski, A. Borówka, A. Borkowski, A. Szkodny. Prof. T. Krzeski uważa, że nefrotomia z zastosowaniem cięcia sekcyjnego stwarza największe zagrożenie dla nerki Prof. A. Borkowski zwrócił uwagę na ewolucję metod operacyjnych dokonującą się dzięki postępowi techniki i wyraził pogląd, że cięcie sekcyjne nerki w leczeniu kamicy odlewowej należy już do przeszłości. Prof. T. Krzeski podkreślił, że dezintegracja kamienia po ESWL nie oznacza jeszcze sukcesu zabiegu. Pozostaje problem wydalenia rozkruszonych złogów. Ze względu na brak adaptacji nerki do pionowej postawy człowieka, gniazdo kamicze w kielichu dolnym stanowi wskazanie do innego niż ESWL leczenia zabiegowego. Prof. A. Borkowski widzi w tych przypadkach wskazanie do leczenia operacyjnego z resekcją dolnego bieguna. Również prof. A. Borówka uważa, że zwłaszcza u dzieci wobec perspektywy długiego jeszcze życia, usunięcie dolnego bieguna nerki wraz z gniazdem kamiczym jest postępowaniem optymalnym. Prof. A. Szkodny jest przeciwny resekcji bieguna w takiej sytuacji. Twierdzi, że można oszczędzić miąższ nerkowy wykonując PCNL i jednoczasowo usuwając przeszkodę w postaci zwężenia szyjki kielicha drogą endoskopową. Prof. A. Szkodny rozszerza szyjkę kielicha i modeluje ja cewnikiem przez co najmniej 2 tygodnie. W kamicy odlewowej nerki jest zwolennikiem wykonania najpierw PCNL, a następnie ESWL. Prof. A. Borówka i dr Ch. Turk podkreślili celowość chemioprofilaktyki i antybiotykoterapii zakażeń dróg moczowych, rozpoczynanej 24 godziny przed ESWL i kontynuowanej przez kilka dni po zabiegu oraz konieczność skutecznego wyeliminowania bakteriomoczu po wydaleniu przez dzieci kamieni.
Na zakończenie dokonano analizy potrzeb w odniesieniu do leczenia dzieci metodą ESWL. Stwierdzono, że w Polsce w ciągu roku wykonuje się około 150 operacji u dzieci z kamicą górnych dróg moczowych. Wobec tego 3 aparaty Lithostar zainstalowane w Klinikach Urologii AM w Warszawie i Katowicach oraz w Oddziale Urologii Szpitala Górniczego w Jastrzębiu-Zdroju stwarzają możliwość przeprowadzenia ESWL u wszystkich wymagających tego dzieci.
Uczestnicy Sympozjum mieli możność obejrzeć wystawę sprzętu i aparatury urologicznej zorganizowaną przez firmy krajowe i zagraniczne.