Pomiary nerek wykonywano zarówno na materiale sekcyjnym jak i radiologicznym.
Badania sekcyjne wyizolowanych nerek umożliwiają dokonanie dokładnych pomiarów długości, szerokości i grubości całego narządu oraz ocenę wymiarów wnęki. Opracowanie danych pomiarowych w formie wskaźników uściśla wyniki badań i pozwala na wydzielenie określonych odmian metrycznych nerek oraz ocenę ich współzależności z typami układów kielichowo-miedniczkowych, wiekiem, płcią, wzrostem, stronami i ciężarem ciała (1, 2, 3, 7).
Ocena metryczna nerek na przednio-tylnych zdjęciach rentgenowskich ogranicza się do pomiarów długości i szerokości. Oba pomiary, a zwłaszcza szerokość wiążą się z błędem wynikającym ze zniekształcenia projekcyjnego (4, 5, 6, 8, 9). Celem obiektywizacji badań wprowadzono wskaźnik oparty na porównaniu wzajemnych proporcji wymiaru długościowego nerki i wysokości trzonu kręgu L2 wraz z leżącym poniżej krążkiem międzykręgowym (11). Kręg L2 stanowi stały punkt odniesienia, ponieważ leży najbliżej promienia centralnego i ulega najmniejszemu zniekształceniu projekcyjnemu.
Powyższe badania obejmują materiał nerek prawidłowych. W dostępnym piśmiennictwie nie napotkaliśmy opracowań dotyczących metrii nerek podwójnych z zastosowaniem wskaźników i opartych o nie obliczeń statystycznych. Jedynie w pracy Silberga (10) podano wyniki pomiarów bezwzględnych długości 18 nerek podwójnych.
MATERIAŁ I METODA
Materiał obejmował, nie wykazujące zmian chorobowych, urogramy nerek podwójnych, wykonane w Klinice Urologii AM w Krakowie w latach 1969?1980.
Łącznie oceniono 60 urogramów, w tym 42 kobiet i 18 mężczyzn, w wieku od 20 do 50 lat. W 12 urogramach wada wystąpiła obustronnie (9 kobiet i 3 mężczyzn), a w 48 jednostronnie (33 kobiety i 15 mężczyzn). Ogółem pomierzono 72 nerki z podwójnym układem kielichowo-mied-niczkowym i 48 nerek prawidłowych. Moczowód podwójny wystąpił w 32 nerkach ? u 24 kobiet i 8 mężczyzn, natomiast moczowód rozdwojony w 40 nerkach ? u 27 kobiet i 13 mężczyzn.
Dokonano pomiarów największej długości i szerokości cieni nerek podwójnych, a w jednostronnej postaci wady także nerek prawidłowych. Ponadto oceniono metrycznie łączną wysokość trzonu kręgu L2 wraz z przylegającym krążkiem międzykręgowym L2/L3. Pomiarów dokonywano między tylnymi brzegami trzonów kręgów, ponieważ ich wysokość przednia może się zmieniać w następstwie sklinowacenia spowodowanego obrażeniami, przeciążeniem oraz procesami zwyrodnieniowymi. Sposób dokonywania pomiarów przedstawiono na ryc. 1.
Dla wszystkich zmierzonych nerek obliczono oddzielnie wskaźnik sze-rokościowo-długościowy (s-d) oraz wskaźnik nerkowo-kręgosłupowy (n-k). Ponadto celem uwzględnienia proporcji długości obu nerek w jedno- i obustronnej formie nerki podwójnej obliczono wskaźnik długościo-wo-dłuigoścjowy (d-d). Dla obliczenia powyższych wskaźników zastosowano następujące wzory:
Analizę statystyczną przeprowadzono w oparciu o test t Studenta (12).
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Ponieważ oba układy kielichowo-miedniczkowe nerki podwójnej leżą w jej osi długiej jeden nad drugim, założono wstępnie większą przewagę długości nad szerokością w tym typie wady, niż w nerkach prawidłowych. W oparciu o to założenie wskaźnik s-d powinien osiągać niższe wartości dla nerek podwójnych. Jednakże średnia tego wskaźnika obliczona w wydzielonych grupach uwzględniających stronę ciała i płeć, nie wykazuje istotnych statystycznie różnic między nerkami prawidłowymi a nerkami ze zdwojonym układem kielichowo-miedniczkowym. Różnica zbliża się do znamiennej dopiero przy obliczeniach dokonanych dla całości materiału (tab. I).
Może się to wiązać ze zbyt małą liczebnością badanych nerek, za czym przemawia wyższy poziom istotności obliczony dla całości materiału, niż dla poszczególnych grup. W rachubę wchodzi także różny stopień zniekształcenia projekcyjnego wymiaru szerokościowego nerki w obrazie rentgenowskim. Szerokość cienia nerki zmniejsza się proporcjonalnie do kąta skrętu wzdłuż jej osi długiej i jest mniejsza ód szerokości rzeczywistej. Obserwację tą potwierdzają różnice występujące między wartościami wskaźnika s-d obliczonego na podstawie pomiarów zdjęć rentgenowskich oraz metrii nerek pobranych ze zwłok. Wskaźnik s-d oparty o pomiary materiału sekcyjnego (7) wynosi 52,1 i jest wyższy
o około 6 jednostek od obliczonego przez nas wskaźnika. Brak istotności statystycznej między średnimi wskaźnika s-d dla nerek prawidłowych i podwójnych w naszym materiale radiologicznym, może przemawiać za mniejszym kątem skrętu nerek ze zdwojonym układem kielichowo- -miedndczkowym.
W znacznie mniejszym stopniu zniekształceniu projekcyjnemu ulega, długość nerki oraz wysokość kręgów. Zwiększa to obiektywność opartych o nie wskaźników n-k i d-d.
Średnia wskaźnika n-k obliczana łącznie dla wszystkich nerek po-dwójnych wynosi 3,7, natomiast dla nerek prawidłowych' 3,3. Otrzymane wartości są wyższe u kobiet niż u mężczyzn. Porównanie średnich wykazuje wysoki poziom istotności statystycznej zarówno dla całości materiału, jak również dla wszystkich porównywanych grup (tab. II).
Powyższy wskaźnik obliczony dla nerek prawidłowych w materiale Simona (11) wynosi 3,1. Stanowi to zbliżoną wartość do otrzymanego przez nas wyniku dla tej grupy nerek. Niewielka różnica może wiązać się z około dwukrotną przewagą kobiet w naszym materiale.
Wskaźnik d-d w jednostronnej odmianie nerki podwójnej osiąga średnią 90,0, a w postaci obustronnej 96,6. Pomiędzy średnimi wskaźnika stwierdza się różnice wysoko znamienne statystycznie zarówno dla całości porównywanego materiału, jak również oddzielnie dla kobiet i mężczyzn (tab. III).
Wg danych Silbera (10) przeciętna bezwzględna długość nerki podwójnej na zdjęciach rentgenowskich wynosi 14,4 cm i jest średnio dłuższa o 1,4 cm od nerki prawidłowej. Jakkolwiek nie przeprowadzaliśmy analizy opartej o ocenę wartości bezwzględnych, to obliczona dla celów orientacyjnych przeciętna długość nerki podwójnej w naszym materiale wynosi 14,8 cm, przy średniej różnicy z nerką prawidłową 1,5 om. Stanowi to wynik zbliżony do danych powyższego autora.
Wysoko znamienne różnice statystyczne zaobserwowane w zakresie wskaźników n-k i d-d, obliczonych na podstawie pomiarów nerek podwójnych, wskazują na możliwość praktycznego zastosowania nefrome-trii w radiologicznej diagnostyce wady w oparciu o zdjęcia przeglądowe.
Nie stwierdzono natomiast w żadnym z obliczonych wskaźników istotnych statystycznie różnic między nerkami podwójnymi z moczowodem rozdwojonym i podwójnym, co pozwala traktować łącznie obie odmiany wady jako grupę metrycznie jednorodną.
WNIOSKI
1.Wskaźnik n-k zbliżony do 3,7 nasuwa podejrzanie nerki podwój
nej.
2.Zbliżony do 90,0 wskaźnik d-d może przemawiać za jednostronną
odmianą nerki podwójnej.
3.Wskaźnik s-d nie wykazywał znamienności dla nerek ze zdwojo
nym układem kielichowo-miedniczkowym.