Wstrząs uczuleniowy jako powikłanie ureteropielografii
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1983/36/1.

autorzy

Krzysztof Rogowski, Barbara Karasewicz, Eugeniusz Malczyk: Klinika Urologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Kierownik: doc. dr hab. med. J. Darewicz

streszczenie

Przedstawiono ciężki wstrząs uczuleniowy po podaniu środka cie

niującego do dróg moczowych; jednocześnie omówiono mechanizm tego

zjawiska.

Ciężkie powikłania w postaci śmierci po dożylnym zastosowaniu -środków cieniujących w celu wykonania urografii zdarzają się przeciętnie jeden raz na sto tysięcy badań (1). Natomiast powikłania po podaniu tych środków do układu kielichowo-miedniczkowego należą do wyjątkowych rzadkości. Z tego też względu przedstawiamy własną obserwację.

OPIS PRZYPADKU

Chorego A. M., lat 49 przyjęto do Kliniki z powodu rozległych, obustronnych żylaków powrózka nasiennego. Chory zaobserwował je przed około piętnastu laty. Leczył się z powodu wrodzonej niedomykalności zastawki dwudzielnej serca. Badaniem fizykalnym stwierdzono jedynie szmer skurczowo-rozkurczowy nad koniuszkiem serca oraz całkowitą niemiarowość i obustronne, rozległe zmiany żylakowate powrózków nasiennych. Urografia wykazała nieregularne układy kielichowo-->miadnic!zkowe, szczególnie po prawej stronie. Na zdjęciu rtg klatki piersiowej Stwierdzono okrągłe cienkie w obu polach płucnych przemawiające za przerzutami. Badanie ekg: migotanie przedsionków. RR 110/80, OB 20/40. Pozostałe badania laboratoryjne w granicach normy.

Podejrzewając proces nowotworowy w prawej nerce wykonano ureteropielografię prawostronną, podając przez cewnik moczowodowy 10 ml 20,0% Uropoliny ?Polfa". Po dziesięciu minutach wystąpiły u chorego nagle nudności, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, bóle brzucha po prawej stronie, a następnie pojawiły się skurcze toniczno-kliniczne, zaburzenia oddychania, utrata świadomości oraz spadek tętniczego ciśnienia krwi. Stan ten trwał z przerwami około dwóch godzin, pomimo prowadzenia intensywnego leczenia przeciwstrząsowego i przeciwuczuleniowego. Po kilku godzinach objawy wstrząsu uczuleniowego ustąpiły zupełnie.

OMÓWIENIE

Mechanizm odczynów na środki cieniujące nie jest ostatecznie poznany (1, 3, 6). Warunkiem wywołania odczynu jest przedostanie się środka cieniującego z układu kielichowo-miedniczkowego do układu krążenia. Przyjmuje się, że środek cieniujący może przedostać się do układu żylnego w okolicy kielicha wskutek tzw. odpływu kielichowo-żyl-nego w następstwie wprowadzenia środka cieniującego pod zbyt dużym ciśnieniem. Powoduje to uszkodzenie sklepień kielicha i drobnych żył w jego otoczeniu. Odpływ może również wystąpić drogą dyfuzji lub resorbcji bez uszkodzenia układu kielichowego (4). Biorąc pod uwagę niewielką ilość środka cieniującego użytego do badania, wykluczającą możliwość mechanicznego uszkodzenia sklepień kielichowych należy przypuszczać, że przedostał się on do układu żylnego na drodze dyfuzji lub resorbcji.

Panuje pogląd, że środki cieniujące działają tak, jak hapteny i łącząc się z białkiem powodują powstanie przeciwciał (2, 5). Powstałe rea-giny ulegają związaniu na powierzchni błony komórkowej bazofila lub komórki tucznej, powodując immunizację ustroju. W naszym przypadku czynnikiem immunizacyjnym była prawdopodobnie urografia. Ponowne wprowadzenie środka cieniującego podczas ureteropielografii wywołało gwałtowną reakcję typu anafilaktycznego. Należy przypuszczać, że wskutek reakcji antygenu z przeciwciałami nastąpiło uszkodzenie komórek tucznych i zostały z nich uwolnione silnie działające związki takie, jak histamina, serotonina i inne (5).

Opisując obserwowany przez nas wstrząs anafilaktyczny po ureteropielografii pragniemy zwrócić uwagę, że wstrząs taki może wystąpić zarówno po bezpośrednim podaniu środków cieniujących do układu krążenia, jak też pośrednio przez układ kielichowo-miedniczkowy.

piśmiennictwo